\®
ƏL-FƏTH
SURƏSİNİN
ŞƏRHİ
ﭑ ﭒ
ﭓ ﭔ
Mərhəmətli və Rəhimli Allahın adı
ilə!
ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ
(48. 1) “Həqiqətən, Biz sənə açıq-aydın
Qələbə bəxş etdik”
Bu ayədə bəhs edilən qələbə - Hüdeybiyə
sülhünün bağlanmasıdır. Müşriklər Allahın Elçisinə (ona Allahın salavatı
və salamı olsun!) ümrəni, yəni, Məkkədə kiçik həcci yerinə yetirməyə
imkan verməmişdilər, o (s.ə.s.) isə onlarla sülh müqaviləsi bağlamağı qərara
aldı. Bunun əsasında hər iki tərəf on il müddətində bir-birilərinə qarşı
döyüşməməyə razılaşmışdılar, Allahın Elçisi (ona Allahın salavatı və
salamı olsun!) ziyarəti gələn ilə keçirməyə razılaşdı. Lakin ən başlıcası,
hər bir insan maneəsiz olaraq müşriklərin tərəfinə keçməyə və ya islamı qəbul
etməyə imkan əldə etdi.
Sülh müqaviləsi imzalandıqdan sonra müsəlmanlar
və müşriklər bir-birilərindən daha ehtiyat etmirdilər. Beləliklə, Fövqəlqüdrətli
və Böyük Allahın dininin sürətlə yayılması üçün zəmin yarandı. Möminlər ələ
düşən hər imkandan insanlara islamın mahiyyətini izah etmək məqsədi ilə
istifadə edirdilər. Təqva sahibi olan müsəlmanlar öz dininə layiqincə etiqad
etməyə imkan qazandılar. Nəticədə, insanlar kütləvi halda islamı qəbul etməyə
başladılar və Allah bu tarixi hadisəni Aydın Qələbə adlandırır. Bunun aydın
qələbə olması – islamın gerçəkləşməsi ilə bağlıydı. Müsəlmanlar bütpərəst
xalqları fəth edir və hərbi qələbələrə nail olarkən düşməni qırmaq məqsədi
daşımırdılar, onlar yalnız Allahın dinini şərəfləndirməyi və müsəlmanları
müdafiə etməyi nəzərdə tuturdular. Hüdeybiyə sülhü sayəsində də məhz bu
baş vermişdi.
ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ
(48. 2) “və Allah əvvəl olan və
sonradan olacaq günahları sənə bağışladı ki, O, Özünün sənə olan mərhəmətini
sona çatdırsın və səni doğru yolla aparsın”
Sonra Fövqəluca
Peyğəmbərinə (s.ə.s.) xəbər verir ki, bu qələbə ona (s.ə.s.) böyük fayda
verdi. Allah onun (s.ə.s.) keçmiş və gələcək günahlarını bağışladı.
Allaha yaxşı məlumdur ki, Allahın Elçisi (ona Allahın salavatı və salamı
olsun!) bu hüdudsuz bağışlanmaya necə layiq olmuşdur, lakin iş orasındadır
ki, görünür, insanların çoxu məhz Allahın Elçisinin (ona Allahın salavatı və
salamı olsun!) sayəsində islamı qəbul etmiş və Fövqəlucaya səmimiyyətlə
ibadət etməyə başlamışdılar. Muhəmməd Peyğəmbər (ona Allahın salavatı və
salamı olsun!) öz peyğəmbərlik fəaliyyətinin uzun illəri boyu elə
sınaqlardan keçmişdi ki, onlara təkcə möhkəm iradəli elçilərin gücü çata
bilərdi. Allah bütün bunları diqqətindən yayındırmadı və Öz seçdiyi
Elçisinə (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) böyük etimad göstərərək,
onun (s.ə.s) əvvəllər yol verilmiş və gələcəkdə yol verilə biləcək
günahlarını bağışlamışdır.
Lakin bu hələ hamısı deyil. Allah ona
(s.ə.s) göstərdiyi mərhəmətini tamamladı, onun (s.ə.s) dinini şərəfləndirdi,
ona (s.ə.s) düşmənləri üzərində zəfər çalmağa yardım etdi, onun (s.ə.s)
başladığı işini yer üzünə yaydı və onu (s.ə.s) doğru yolla əbədi xoşbəxtliyə
və sonsuz müvəffəqiyyətlərə doğri apardı.
ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ
(48. 3) “və Allah sənə böyük kömək göstərsin.”
Ey Muhəmməd! Allah
sənə böyük kömək göstərmişdir və onun sayəsində islam heç vaxt zəifləməyəcək, əksinə,
həmişə düşmənlərini sarsıdacaq və kafirlərin müqavimətini qıracaq. Onun
düşmənləri daima alçaldılacaq və mənfur olacaqlar, onların sıraları isə seyrələcək.
Eyni zamanda müsəlmanların sayı durmadan çoxalacaq, onların gücü isə möhkəmlənəcək
və artacaqdır.
Aşağıdakı ayələrdə Fövqəluca bu qələbənin
digər möminlərə gətirdiyi faydalardan xəbər verir.
ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶﭷ
ﭸ ﭹ ﭺ ﭻﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ
(48. 4) “O – möminlərin ürəklərinə
imanlarının artması üçün rahatlıq nazil Edəndir. Göylərin və yerin əsgərləri
Allaha məxsusdur. Allah – Biləndir, Müdrikdir.”
Fövqəluca möminlərə mərhəmət göstərərək,
onların ürəklərinə rahatlıq nazil etmişdir. Onlar narahatçılıqdan xilas
edilmiş və əminlik əldə etmişlər ki, bu da onlara ağır sınaqlardan mətanətlə
çıxmağa, eyni zamanda soyuqqanlılığı itirməməyə, təlaş keçirməməyə və
ruhdan düşməməyə kömək edir.
Məhz belə saatlarda insanların köməyə və
yardıma ehtiyacı olur və Allah da Öz mömin bəndələrini başlı-başına buraxmır. O
(Pak və Müqəddəs), onlara lütüfkarlığını göstərir, ürəklərinə rahatlıq
nazil edir və istənilən çətinliklərdən və sınaqlardan çıxmaqda onlara kömək
göstərir. Ən ağır anlarda belə onların ruhu tərəddüd etmir, ürəkləri isə həyəcana
və şübhəyə düşmür. Onlar Allah qarşısında öz borclarını yerinə yetirməyə
hazırlaşmaqda davam edirlər, onların imanı isə etiqadı artır və mükəmməlləşdirir.
Allahın Elçisinin
(ona Allahın salavatı və salamı olsun!) qureyşlilərlə bağladığı Hüdeybiyə
sülhünun bəzi şərtləri, müsəlmanlar üçün, ilk nəzərdə, alçaldıcı idi və
onların ləyaqətinə toxunurdu. Peyğəmbərin (s.ə.s.) səhabələrinə bununla
razılaşmaq çox çətin idi, lakin onlar dözümlülük və səbirlilik göstərdilər və
Allahın Elçisinə (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) itaət etdilər və
bunun sayəsində onların imanı daha da möhkəmləndi.
Sonra Rəbb bəyan
edir ki, göylərin və yerin əsgərləri Onun hakimiyyəti altındadır və Ondan
asılıdırlar. Qoy müşriklər elə zənn etməsinlər ki, siz onlarla, Allahın Öz
dininə və Peyğəmbərinin (s.ə.s.) qələbə çalmasına kömək edə bilmədiyinə
görə sülh sazişi bağlayırsınız. Xeyr! Fövqəluca Allah hər şeyi bilir və müdrikdir.
O (Pak və Müqəddəs), möminlərin qələbəsini bir qədər ləngidir, müsəlmanlarla
müşriklər isə, hələlik, barışıqla qane olmalıdırlar.
ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ
ﮍ ﮎﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ
(48. 5) “Bunlar, mömin kişiləri və mömin qadınları altından çaylar axan və əbədi
qalacaqları Cənnətə daxil etmək və günahlarını bağışlamaq üçündür. Bu,
Allah dərgahında böyük uğurdur».
Hər şeydən başqa,
küfür üzərində qələbə möminlərə daha bir və, bu dəfə, ən böyük nemət gətirəcəkdir.
Fövqəluca möminləri çaylar axan bağlara daxil edəcək, onlar orada əbədi
qalacaqlar, onların günahlarını və cinayətlərini bağışlayacaqdır. Cənnət həyatında
onlara ən gözəl olan nə varsa veriləcəkdir, günahların bağışlanması isə
onları hər cür xoşagəlməz və dəhşətli şeylərdən xilas edəcəkdir.
Allah bu şərəfli
mükafatı böyük uğur adlandırır və möminlər ona onlara bəxş edilmiş aydın qələbə
sayəsində layiq görülmüşlər.
ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟﮠ ﮡ ﮢ ﮣﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫﮬ ﮭ ﮮ ﮯ
(48. 6) “Bu da, Allah barədə pis zənnə
qapılan münafiq kişiləri və münafiq qadınları, müşrik kişiləri və müşrik
qadınları əzaba düçar etmək üçündür. Onları talelərinin dönüklüyü çulğayacaqdır.
Allah onlara qəzəblənmişdir, onları lənətləmişdir və onlar üçün Cəhənnəmi
hazırlamışdır. Gələcəkləri bu yer necə də iyrəncdir!”
Özlərini mömin kimi göstərən münafiqlərə
və müşriklərə gəldikdə isə, onlar sarsıdıcı əzab verən cəza alacaqlar ki, bu
onlara qəm-qüssə və iztirab gətirəcək. Onlar möminləri məhv etmək istəyirdilər
və Allah haqqında pis zənnə qapılmışdılar və belə hesab edirdilər ki, O (Pak
və Müqəddəs), Öz adını şərəfləndirə və Öz dininə kömək edə bilməz. Lakin
onların möminlərin əleyhinə bəslədikləri ədavət özlərinə qarşı çevriləcək
və onları elə bu həyatdaca yaxalayacaqdır. Onlar Ona qarşı və Onun Elçisinə
(s.ə.s.) qarşı öz düşmənçilikləri ilə Allahı qəzəbləndirmişlər və buna görə
O (Pak və Müqəddəs), onları Öz mərhəmətindən uzaqlaşdırmış və onlardan ötrü
Cəhənnəmi hazırlamışdır.
ﮰ ﮱ ﯓ ﯔﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ
(48. 7) “Göylərin və yerin əsgərləri
Allaha məxsusdur və Allah Fövqəlqüdrətlidir, Müdrikdir”.
Fövqəluca bir daha
qullarına xatırladır ki, göylər, yer və onların bütün qoşunları Onun
ixtiyarındadır və O (Pak və Müqəddəs), bunu ona görə etmişdir ki, yalnız Onun Öz məxluqlarını ucaltdığını və
alçaltdığını və Onun tərəfdarlarının
həmişə düşmənləri üzərində qələbə çalacaqlarını onlar dərk edib, başa düşə
bilsinlər. Axı heç başqa cür ola da bilməz, çünki Allah buyurmuşdur: “Həqiqətən,
Bizim qoşunlarımız qalib gələcək” (Saffat, 37/173). O (Pak və Müqəddəs),
nəinki fövqəlgüclüdür, O (Pak və Müqəddəs), həm də müdrikdir. Bax buna görə
O (Pak və Müqəddəs), yalnız Onun müdrikliyinin və kamilliyinin tələbinə
uyğun şeyləri həyata keçirir.
ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ
(48. 8) “Həqiqətən, Biz səni şahid,
müjdəçi və xəbərdarlıq edən nəsihətçi olaraq göndərmişik ki,”
Ey alicənab Elçi! Sən özünün xeyirxah və
bədniyyət tərəfdarlarına, onların söylədikləri doğru və yalan sözlərinə
və həll etdikləri məsələlərə şahidlik edəcəksən və həmçinin Fövqəluca Allahın
kamil və pak olmasına, heç kimin Ona bənzər olmadığına şahidlik edəcəksən.
Sənə itaət edənlər
Allaha da itaət edəcəklər. Sən onları elə bu həyatda və ölümdən sonra gözləyən
böyük mükafatla sevindirməlisən, amma Fövqəlucaya itaət etməkdən imtina edənləri
isə həm yer üzündə, həm də Axirət həyatında cəzalandırılacaqları haqqında xəbərdar
etməlisən. Peyğəmbərliyini sona qədər yerinə yetirmək üçün insanlara hansı əməllərin
və əxlaqi məziyyətlərin tərifə layiq olduğunu, hansıların isə
qınanıldığını insanlara izah etməlisən.
Muhəmməd Peyğəmbər (ona Allahın
salavatı və salamı olsun!) Allahın əmrini yerinə yetirərək, xeyrin və şərin nə
olduğunu insanlara öyrətdi, haqqı və batili onlara izah edib, xoşbəxtliyə
və iztirablara aparan yolları göstərdi.
ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ
(48. 9) “siz Allaha, Onun Elçisinə iman
gətirəsiniz, ona ehtiram göstərib, hörmət edəsiniz və Onu sübh çağı və gün
batmazdan əvvəl şərəfləndirəsiniz».
Fövqəluca buyurur
ki, O (Pak və Müqəddəs), Öz Elçisini (ona Allahın salavatı və salamı olsun!)
göndərmişdir ki, qulları onun (s.ə.s.) təbliğatı və ondan (s.ə.s.) əldə etdikləri
faydalı biliklər sayəsində Ona və Onun Elçisinə (ona Allahın salavatı və
salamı olsun!) iman gətirsinlər və beləliklə, bütün məsələlərdə onlara itaət
etsinlər.
Allah möminlərə
Peyğəmbərə (s.ə.s.) ehtiram göstərməyi və hörmət etməyi və həmçinin, ona
(s.ə.s.) borclu olduqlarını unutmayaraq, öz vəzifələrini onun (s.ə.s.)
qarşısında yerinə yetirməyi buyurmuşdur. Onların Fövqəluca qarşısında vəzifələrinə
gəldikdə isə, onlar sübh çağı və axşam, yəni, günün başlanğıcında və sonunda
Ona həmd etməlidirlər. Beləliklə, bu ayədə Allah, möminlərin Onun qarşısında
və Onun Elçisinin (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) qarşısında vəzifələrini
bəyan edərək, göstərir ki, onlar həm Ona, həm də Onun Elçisinə (s.ə.s.) iman
gətirməlidirlər. Onlar sonuncunu (s.ə.s.) sevməli, ona (s.ə.s.) ehtiram bəsləməlidirlər.
Amma ibadətə və həmdə Allahdan başqa heç kim layiq deyildir.
ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚﭛ ﭜ
ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ
(48. 10) “Həqiqətən, səninlə əhd
bağlayanlar, Allahla əhd bağlamış olurlar. Allahın əli – onların əllərinin
üstündədir. Onu pozanlar yalnız özlərinə zərər edərlər. Allah ilə bağladığı əhdinə
sadiq qalanlara isə, O, böyük mükafat əta edəcək”.
Ayədə bəhs edilən əhd[1]
“razılıq əhdi” adını almışdır. Bu, Hüdeybiyədə, səhabələrinin Allahın
Elçisinə (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) biət etdikləri – hətta
onların sayı lap azalsa belə və hətta başqa vaxtda onların qaçmağa haqqı olsa
belə, onu (s.ə.s.) tərk etməyəcəklərinə and içdikləri yerdə baş vermişdi.
Onlar, Əli onların əlləri üstündə Olan
Rəbb ilə əhd bağlamışdılar və həmin anda onlar məhz Onun hüzurunda Onun
Özünə and içmişdilər. Rəbb bu sözləri ilə bu əhdin əhəmiyyətini xüsusilə
vurğulamaq və müsəlmanları bağladıqları həmin əhdə sadiq qalmağa ruhlandırmaq
istəyir. Bu əhdi pozan hər kəs cəza yükünü özü daşımalı olacaqdır. Kim ki,
Allahla bağladığı əhdə sadiq qalarsa, böyüklüyünün ölçüləri Ondan başqa bir
kimsəyə məlum olmayan mükafat alacaqdır.
ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ
ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ
(48. 11) “Geridə qalan ərəblər sənə deyəcəklər:
“Var-dövlətimiz və ailələrimiz bizi yayındırdı. Bizim üçün bağışlanma dilə.”
Onlar ürəklərində olmayanı dilləri ilə ifadə edəcəklər. De: “Əgər O, sizə
ziyan vurmaq və ya fayda vermək istəsə, Allahın qarşısında sizə bir şeylə
yardım etməyə kimin gücü çatar? Xeyr! Allah törətdiklərinizdən xəbərdardır».
Fövqəluca Allahın Elçisi (ona
Allahın salavatı və salamı olsun!) ilə döyüşdə yanbayan iştirak etməkdən
imtina edən və evdə qalmağı üstün tutan bədəviləri qınayır. Onların imanı çox
zəif idi, ürəkləri isə mərəzə tutulmuşdu və buna görə onlar Allah haqqında
layiqincə düşünmürdülər. Elçi (s.ə.s.) yürüşdən qayıtdıqdan sonra, onlar
ona (s.ə.s.) müraciət edərək, Allahdan onlar üçün bağışlanma diləməsini
yalvardılar. Lakin onların dilləri ilə söylədikləri ürəklərindən gəlmirdi.
Bədəvilər onun (s.ə.s.)
yanına gələrək, öz günahlarını etiraf etdilər və hətta onları tövbə etdilər.
Həmin cinayətlərə görə, doğrudan da, tövbə edilmliydi və əgər onların ürəklərində
gizlədilən ədavət olmasaydı, tövbələri onlara fayda verərdi. Əgər onlar ən
bəd ümidlərə qapılırdılarsa və Allahın haqqında layiq olmayan tərzdə fikirləşirdilərsə,
onda onların taleyini kim yüngülləşdirə bilərdi?!
ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ
(48. 12) “Lakin siz güman edirdiniz ki,
Elçi və möminlər heç vaxt ailələrinə qayıtmayacaqlar. Bu sizin ürəklərinizdə bəzədilmişdi
və siz pis zənnə qapılmışdınız. Siz islaholunmaz insanlar idiniz”.
Onlar elə güman edirdilər ki, Elçi (ona
Allahın salavatı və salamı olsun!) və möminlər qırılıb, məhv olacaqlar. Ürəklərində
bunun belə olacağına yəqinlik saatbasaat artaraq, onların etiqadlarına
çevrilmişdi. Bu iki səbəbə görə baş vermişdi. Birincisi, onlar həlak olmağa məhkum
edilmişdilər, yəni, onların nura və xeyirxahlığıa meyilləri yox idi, əks
halda yaramaz fikirlər onların ürəklərində özlərinə yer tapa bilməzdi.
İkincisi, onların
dini həddən artıq zəif idi və onlar Allahın vədinin sarsılmaz olduğuna, Onun
Öz Sözünü şərəfləndirəcəyinə və Öz dininə yardım edəcəyinə əmin deyildilər.
Buna görə Fövqəluca belə buyurur:
ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠﯡ ﯢ ﯣ
ﯤ ﯥﯦ
(48. 13) “Kim Allaha və Onun Elçisinə
iman gətirməzsə, bilsin ki, Biz kafirlərə, həqiqətən, Alovsaçan Cəhənnəm
hazırlamışıq.”
(48. 14) “Göylər və yer üzərində
hakimiyyət Allahındır. O, istədiyini bağışlayır, istədiyinə də əzab verir.
Allah – Bağışlayandır, Rəhimlidir”.
Fövqəluca
bildirir ki, O (Pak və Müqəddəs), göylərdə və yerdə baş verən hər şeyi təklikdə
idarə edir. O (Pak və Müqəddəs), məxluqlarının talelərini həll edir, hikmətli
qanunlar nazil edir və Öz dininin qanunları əsasında cəzalandırma və
mükafatlandırma meyarlarını müəyyənləşdirir. O (Pak və Müqəddəs), Onun hökümlərini
yerinə yetirənləri bağışlayır və Onun əmrlərinə laqeyd olanları cəzalandırır.
Bağışlayan və Rəhimli adları Onun gözəl
adları arasındadır. O (Pak və Müqəddəs), yolundan azanları gecə-gündüz
bağışlayır, tövbə edənlərin tövbəsini qəbul edir, insanlara Öz mərhəməti ilə
himayədarlıq edir və onlara saysız-hesabsız nemətlər bağışlayır.
ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾﯿ
ﰀ ﰁ ﰂﰃ ﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰈ ﰉ ﰊ
(48. 15) “Siz qənimətləri götürməyə
getdiyiniz zaman, geridə qalanlar deyəcəklər: “Qoyun biz də sizinlə gələk.”
Onlar Allahın Sözünü dəyişmək istəyirlər. De: “Siz bizimlə gəlməyəcəksiniz.
Bunu öncə Allah belə buyurub». Belə olduqda onlar deyəcəklər: “Yox, siz bizə
paxıllıq edirsiniz.” Lakin onlar lap az anlayanlardır.”
Döyüşdən boyun qaçıran kəmetiqadları
xatırlatdıqdan sonra, Allah onları bu dünyada gözləyən cəza haqqında xəbər
verir. Onlar görəndə ki, Allahın Elçisi (ona Allahın salavatı və salamı olsun!)
öz səhabələri ilə birlikdə, onların əlinə, döyüşsüz və heç bir cəhd göstərilmədən,
keçəcək qənimətlərin ardınca səfərə hazırlaşırlar, onda ondan (s.ə.s.)
onları da özləri ilə götürməyi və yalnız mömin səhabələrə nəsib olacaq qənimətin
bölünməsində onların da iştirak etməsinə icazə verməyi xahiş edirlər.
Ey Muhəmməd! Onlara de: “Sizə bizə
qoşulmağınıza icazə verilməyəcək. Siz özünüz özünüzə qarşı günah işlətdiniz və
əvvəlki döyüşlərdə iştirakdan imtina etdiniz və buna görə siz bu gün
mükafatdan məhrum ediləcəksiniz». Onlar sənə mütləq etiraz edib deyəcəklər ki,
guya siz öz xəsisliyinizdən qəniməti onlarla bölüşmək istəmirsiniz. Amma əgər
onlar baş verənlərin mahiyyətini dərk edə bilsəydilər, onda başa düşərdilər
ki, onların məhrum olmasının səbəbi onların Allaha itaətsizliyidir və
günahlar heç vaxt nə bu dünyada, nə də Axirət həyatında cəzasız qalmır.
ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ
ﭜ ﭝﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ
(48. 16) “Arxada qalan ərəblərə de:
“Sizi sərt gücə malik insanlara qarşı hələ çağıracaqlar. Siz onlarla ya
döyüşəcəksiniz, ya da onlar islamı qəbul edəcəklər. Əgər siz itaət etsəniz,
Allah sizə gözəl mükafat bəxş edər. Əgər əvvəl üz döndərdiyiniz kimi, yenə üz
döndərsəniz, onda Allah sizi ağrı-acılı əzabla cəzalandıracaqdır.”
Bu gün onlar sənin
qarşında bəraət qazandırılması mümkün olmayan bir işə görə özlərini
doğrultmağa çalışırlar və yürüşdə iştirak etməyə icazə istəyirlər, çünki nə
döyüş, nə də qarşıdurma olmayacağını və qənimətin əlinizə asanlıqla keçəcəyini
bilirlər. Onların səmimiliyini sına və de ki, Allahın Elçisi (ona Allahın salavatı
və salamı olsun!), saleh xəlifələr və müsəlman hökmdarları sizi güclü düşmənlərə
qarşı, yəni, farslara, bizanslılara və onların bənzərlərinə qarşı bundan
sonra dəfələrlə müharibələrə çağıracaqlar.
Siz onlarla ya döyüşəcək, ya da onlar
haqq dini qəbul edəcəklər – başqa bir yol yoxdur. Güclü düşmən heç vaxt sizə
könüllü surətdə bac verməyə razılaşmayacaq. Böyük xalqlar ya iman gətirəcəklər,
ya da öz etiqadlarına görə sizinlə döyüşəcəklər. Lakin sizinlə döyüşdükdə, onlar
zəifləyəcək və gücdən düşəcəklər və buna görə ya islamı qəbul edəcək, ya da
sizə bac[2]
verəcəklər.
Əgər siz onlarla döyüşməyə başlasanız,
onda Allah sizə gözəl mükafat verər. Onu Fövqəluca və Onun Elçisi (ona Allahın
salavatı və salamı olsun!) Onun yolunda döyüşənlər üçün müəyyən etmişlər.
Yox, əgər siz, Muhəmməd Peyğəmbər (ona Allahın salavatı və salamı olsun!)
sizi öz ordusu sıralarına çağıranda üz döndərdiyiniz kimi, yenə də üz döndərsəniz,
onda Allah sizi ağrılı-acılı və şiddətli əzabla cəzalandırar. Bu ayə mömin xəlifələrin
və müsəlmanları islamın barışmaz düşmənləri ilə müharibəyə çağıran və
çağıracaq müsəlman hökmdarlarının üstünlüyünü xüsusi ilə vurğulayır və
möminlərə onlara itaət göstərməyi vacib edir.
ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆﮇ ﮈ
ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ
(48. 17) “Kor məcbur edilməz, axsaq məcbur
edilməz, xəstə də məcbur edilməz. Kim Allaha və Onun Elçisinə itaət edərsə, O,
onları altından çaylar axan Cənnət bağlarına daxil edər, kim də üz döndərərsə,
onu əzab-əziyyətə uğradar.”
Allah müsəlmanın evdə qala bilməsinə və
döyüşdə iştirak etməməsinə imkan verən səbəbləri sadalayır. Bu – korluq,
şillik və ya digər bir xəstəlik ola bilər ki, insanın döyüşdə iştirakına imkan
vermir.
Dinin hökümlərini yerinə yetirəni və
günahlardan çəkinəni Allah Cənnət bağlarına daxil edər və onlara orada həzz
alacaqları, baxışlarının dikilib qalacaqğı hər cür, bir-birindən gözəl, nemətlər
veriləcək. Kim ki, Allaha və Onun Elçisinə (ona Allahın salavatı və salamı
olsun!) itaət etməkdən boyun qaçırar, O (Pak və Müqəddəs), onları şiddətli
ağrı verən əzabla cəzalandırar. Həqiqətən, Allaha itaət əbədi səadətin rəhnidir,
Ona itaətsizlik isə iztirab və əzablarla bağlıdır.
ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ
ﮣ ﮤ ﮥ ﮦﮧ ﮨ ﮩﮪﮫ
(48. 18) “Allaha and olsun ki, O,
möminlər ağac altında sənə biət edəndə, onlardan razı qaldı. O, onların ürəklərində
nə olduğunu bilirdi və onlara rahatlıq nazil etdi və onları yaxın qələbə ilə
mükafatlandırdı
(48. 19) “və götürəcəkləri çoxsaylı qənimətlə də. Allah
– Fövqəlqüdrətlidir, Müdrikdir».
Fövqəluca bildirir ki, O, Hüdeybiyədə
ağac altında Allahın Elçisinə (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) biət
edən möminlərdən razı qalmışdır və onlar şərəfli əməlləri sayəsində həm yer
üzündə, həm də ölümdən sonra səadətə nail olmuşlar. Bu andı “razılıq
andı” adlandırırlar, çünki o, Allahın möminlərə iltifat göstərməsinə kömək
etmişdir. Onu həm də “ağac altında and”[3]
adlandırırlar.
Həmin gün Allahın
Elçisi (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) bütpərəstlərə uzun-uzadı izah
etməli oldu ki, o (s.ə.s.) müharibə etmək üçün gəlməmişdir və məqsədi
yalnız həcc ziyarəti etməklə Müqəddəs Kəbəyə öz ehtiramını bildirməkdir. Qureyşliləri
inandırmaq üçün o (s.ə.s.) Osman b. Əffanı Məkkəyə göndərmişdi.
Qəfildən müsəlmanlar arasında şaiyə
yayıldı ki, bütpərəstlər Osmanı öldürüblər. Onda Allahın Elçisi (ona Allahın
salavatı və salamı olsun!) təxminən min beş yüzə yaxın mömini ətrafına topladı,
orada, ağac altında onlar ona (s.ə.s.), hətta ölməli olsalar belə, sadiq
qalacaqlarına and içdilər.
Fövqəluca, ibadət ayinlərinin ən şərəflilərindən
birini yerinə yetirmiş və Ona ən yüksək itaət nümunəsi göstərmiş möminlərdən
razı qalmışdı. Ona məlum idi ki, onların ürəklərində möhkəm inam sakin idi.
Buna baxmayaraq, Rəbb onlara ruhi rahatlıq nazil etdi, onların imanını daha da
kamilləşdirdi və onlara səmimiliklərinə və sədaqətliliklərinə görə əvəzini
verdi.
Fövqəluca bilirdi ki, müsəlmanların ürəkləri
kədərlə doludur, çünki müşriklərin Allahın Elçisinin (ona Allahın salavatı və
salamı olsun!) qarşısına qoyduqları alçaldıcı şərtlər qəbul edilmişdi.
Buna görə O (Pak və Müqəddəs), onlara rahatlıq nazil etmiş və hökmən uğur
qazanacaqlarına onlarda yəqinlik yaratmışdı. Bununla yanaşı O (Pak və Müqəddəs),
onları yaxın qələbə və əldə edəcəkləri bol qənimətlərlə mükafatlandıracağını
vəd etmişdi. Bəhs edilən Xeybərin fəth edilməsidir ki, Hüdeybiyədə Peyğəmbərin
(ona Allahın salavatı və salamı olsun!) tərəfini saxlayan səhabələrdən
başqa heç kim orada iştirak etməmişdi. Allaha mütiliyin əvəzi olaraq və
Onun iltifatını qazanmağa səmimiyyətlə can atmağa görə Xeybərə yürüşdə və
bol qənimətin bölgüsündə iştirak etmək məhz onlara etibar edilmişdi.
Fövqəlqüdrətli və Müdrik adları da Onun
gözəl adları arasındadır. O (Pak və Müqəddəs), fövqəlqüdrətlidir və fövqəlgüclüdür
və əgər O (Pak və Müqəddəs), istəyərsə, kafirlər hər döyüşdə möminlər tərəfindən
darmadağın edilər. Bununla yanaşı O (Pak və Müqəddəs), müdrikdir və buna görə
bəzi insanları digərlərinın vasitəsi ilə yoxlayır, möminləri kafirlərlə
sınayır.
ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ
(48. 20) “Allah sizə
ələ keçirəcəyiniz bol qənimət vəd etmişdi. Onları sizin üçün tezləşdirdi və
insanların əlini sizdən üzdü ki, bu möminlər üçün bir dəlil olsun və sizi
doğru yola yönəltsin».
Ayənin əvvəlində xatırlanan “bol qənimət”
adı altında hərbi əməliyyatlar zamanı düşməndən Qiyamət gününədək müsəlmanların
ələ keçirəcəkləri istənilən sursatlar nəzərdə tutulur. Amma Allahın əldə
edilməsini tezləşdirdiyi qənimət dedikdə isə, Xeybər qənimətlərinə işarə
edilmişdir.
Ey müsəlmanlar! Elə fikirləşməyin ki,
bu – sizin son qələbənizdir. Sizi hələ çoxlu qələbələr və qənimətlər gözləyir.
Sizi məhv etmək istəyən və bunu etməyə imkanları da olan düşmənlərinizin əlini
sizdən üzən Allaha həmd edin. O (Pak və Müqəddəs), sizi əfv etdi və qismətinizi
yüngülləşdirdi. Bütün bunlar ona görə idi ki, bol qənimət Rəbbin mömin müsəlmanlar
haqqında haqq vədini təsdiq edən bir dəlil olsun. Bilin ki, bu dünyada vədini
Yerinə yetirən, Axirət həyatında da onu mütləq yerinə yetirəcəkdir. Allah sizi
beləcə doğru yola yönəldir, yəni, sizə bilik, iman və saleh əməllər əta edir
ki, onların sayəsində siz haqq yolla gedəsiniz.
ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ
(48. 21) “Sizin hələ ələ keçirmədiyiniz
başqa şeylər də olacaqdır. Allah onları əhatə etmişdir. Axı O, hər şeyə
qadirdir!”
Fövqəlucanın sərəncamında digər qənimətlər
də vardır. Allah onunla istədiyi kimi davranmaqda sərbəstdir. O (Pak və Müqəddəs),
onu sizə bir qədər sonra bağışlayacağını vəd etmişdir və Onun vədi
sarsılmazdır. O mütləq gerçəkləşəcəkdir, çünki Fövqəluca fövqəlqüdrətlidir və
bütün varlıqlar üzərində hökümrandır.
ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ
(48. 22) “Əgər kafirlər sizinlə döyüşsələr, onda onlar mütləq geri qaçarlar və
özlərinə nə bir dost, nə də kəməkçi taparlar».
Allah Öz möminlərini, onları görəndə
geri çəkiləcək kafirlərin istənilən ordusu üzərində qələbə çalacaqları müjdəsi
ilə sevindirir. Heç kim onlara möminlərlə müharibədə kömək etməyəcəkdir
və Allahın düşmənləri özünküləri tərəfindən tərk ediləcək və özgələri tərəfindənsə
darmadağın olunacaqlar.
ﯽ ﯾ ﯿ ﰀ ﰁ ﰂ ﰃﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰈ ﰉ ﰊ
(48. 23) “Allahın əzəldən qoyduğu qanun
belədir. Sən Allahın qanununa əvəz tapa bilməzsən.”
Allah əvvəlki elçilərin (onlara salam
olsun!) zamanında da belə edərdi və heç kim Onun qanunlarını dəyişmək qüdrətinə
malik deyildir.
ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ
ﭜ ﭝ ﭞﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ
(48. 24) “O – Məkkə vadisində sizə onların üzərində qələbə çalmağa yol verdikdən
sonra, onların əllərini sizdən və sizin əllərinizi onlardan Çəkindirəndir.
Allah sizin etdiklərinizi görür”.
Fövqəluca qullarına xatırladır ki, O
(Pak və Müqəddəs), onları kafirlərin şərindən qorumuş və onlarla döyüşməkdən
xilas etmişdir. Hüdeybiyə sülhünün imzalandığı gün Məkkənin təxminən səksən
silahlı sakini gözlənilmədən müsəlmanlara basqın etmişdilər, lakin müsəlmanlar
sayıq idilər və məkkəlilərin özlərini yaxaladılar. Allahın iradəsi ilə
müşriklər möminlərin əlinə keçmişdilər və onlar məkkəlilərlə istədikləri
kimi rəftar etmək haqqına malik idilər. Lakin müsəlmanlar onları sağ-salamat
buraxdılar. Beləcə Fövqəlucanın mərhəməti sayəsində Məkkənin müqəddəs
torpağında nə Peyğəmbər (ona Allahın salavatı və salamı olsun!), nə səhabələri,
nə də müşriklər zərər çəkmədilər.
Allah qullarının əməllərini görür. Buna
görə də hər kəs layiq olduğunu alacaqdır. Siz isə, ey iman gətirənlər, heç
vaxt unutmayın ki, Rəbb sizə necə lütüfkar olmuşdur.
ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ
ﭱﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ
(48. 25) “Onlar –
iman gətirməyənlər, sizi Məscidülhərama buraxmayıb, qurbanlıq
heyvanlarınızı tutub saxlayaraq, kəsiləcəkləri yerə çatmalarına imkan
verməyənlərdir. Allah, tanımadığınız və bilmədən ayaq altında tapdaya
biləcəyiniz və sizi buna görə çətinliyə salacaq mömin kişilər və mömin
qadınlar olduğunu nəzərə alıb, istədiyinə Öz mərhəmətini göstərməsi üçün
belə etmişdir. Əgər onlar bir-birilərindən seçilsəydilər, onda Biz onların
arasından kafirləri əzab-əziyyətli məşəqqətlərə məruz qoyardıq».
Fövqəluca müsəlmanları müşriklərlə
döyüşməyə sövq edən amilləri sadalayır. Onlar Allaha və Onun Elçisinə (ona
Allahın salavatı və salamı olsun!) iman gətirməkdən imtina etmişdilər, Peyğəmbəri
(s.ə.s) və möminləri Allahın Evinə ehtiram bildirmələri üçün həcc ziyarətini
yerinə yetirməyə buraxmamışdılar. Onlar qurbanlıq heyvanlarını saxlamış və
onları qurban kəsilən yerə, yəni, ümrə başa çatdıqdan sonra qurbanların kəsilməsi
mərasiminin keçirildiyi Məkkəyə aparmağa imkan verməmişdilər. Qureyşlilər
çalışırdılar ki, möminlərə qarşı özlərinin bütün zalımlığını və ədavətini
göstərsinlər və müsəlmanları onlarla müharibəyə fitnəkarlıqla təhrik
etsinlər.
Lakin müsəlmanların
qanlı döyüşlərdən vaz keçmələrinə səbəbləri var idi. Birincisi, Məkkə əhalisi
arasında mömin kişilər və mömin qadınlar vardı. Onlar müşriklərlə yanbayan
yaşayırdılar və döyüşlər zamanı onlar da əzab-əziyyətə məruz qalacaqdılar.
Müsəlmanlar onlardan bəzilərini tanımırdılar və onları ayaq altında tapdalaya
bilərdilər və bununla da, özləri belə bilmədən, günaha batardılar.
İkincisi, Allah,
müşriklərdən bəzilərini kafirlikdən və azğınlıqdan xilas etməyi və onları
doğru yola yönəltməyi qərara almışdı. Bu, Fövqəlucanın müsəlmanların döyüşməsinin
qarşısını alması ilə əlaqədar daha bir səbəb idi. Lakin əgər kafirlər möminlərdən
aralanıb seçilsəydilər, onda Allah möminlərə onlarla qanlı vuruşa girməyə
icazə verər, sonra da müşrikləri darmadağın etməkdə onlara yardım göstərərdi.
ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ
ﮦ ﮧ ﮨﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ
(48. 26) “Kafirlər qəlblərində lovğalıq – cahillik zamanının lovğalığını
qızışdırdıqları bir vaxtda, Allah Elçisinə və möminlərə rahatlıq nazil etdi
və onlara təqva sözünü həvalə etdi. Onlar ona başqalarından daha çox haqq
qazanmışdılar və ona layiq idilər. Allah hər şeydən Xəbərdardır”.
Ey Muhəmməd! Kafirlər ürəklərində cahillik
zamanının qəzəbini qızışdırırdılar. Onlar “Mərhəmətli, Rəhimli Allahın adı ilə!”
sözlərinə ədavət və nifrət bəsləyirdilər, sən isə o sözlərlə onlarla öz
aranızda sazişə başlamaq istəyirdin. Onlar həmin il həcc ziyarəti etmək niyyətində
olduğun halda səni doğma şəhərinə buraxmadılar ki, adamlar, qureyşlilərin
müqavimətini qıraraq müsəlmanların Məkkəyə daxil olmalarından
danışmasınlar. Yalnız cahil adamlar belə edə bilərdilər. Onların çoxsaylı
günahları onları istər-istəməz yaxınlaşdırılacaqlarına məhkum etməyənədək, qəzəb,
ədavət və təkəbbür onların ürəklərini tərk etməyəcəkdi.
Bəs Allahın Elçisi
(ona Allahın salavatı və salamı olsun!) və möminlər necə olacaqdı? Allah
onların ürəklərinə sakitlik təlqin etdi (yerləşdirdi). Onlar müşriklərin göstərdikləri
bu “qəbuldan” qəzəblənmədilər. Onlar lazımınca səbirlilik göstərdilər,
Müqəddəs Məkkə torpağının, hər bir insanın istənilən şəraitdə Allahın haramlarına
ehtiramla yanaşmasını zəruri edən qanunlarını pozmadılar. Müsəlmanlar,
acıdillilərin nə deyəcəkləri haqqında fikirləşməyərək və cahillərin qınağından
ehtiyat etməyərək, öz Rəbbinə müti olaraq sadiq qaldılar.
Allah möminlərə təqvalılıq sözünü həvalə
etdi, yəni, onların “Allahdan başqa ilah yoxdur” tövhid şəhadətinə sadiq
olmalarını və həm də onun bütün müddəalarını yerinə yetirməyi bir vəzifə olaraq
öhdələrinə qoydu. Onlar Fövqəluca Allah qarşısında vəzifələrini, şəhadəti
pozmadan yerinə yetirdilər. Onlar bu şərəfə nail olmağa digərlərindən daha
çox haqq qazanmışdılar və ona layiq idilər. Allah bunu bilirdi və onların hər
birinin qəlbini dolduran xeyirxahlıqdan xəbərdardı.
ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ
ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ
(48. 27) “Həqiqətən, Allah Elçisinə
haqq yuxu göstərmişdi. Siz mütləq Məscidülhərama ehtiyat etmədən girəcəksiniz,
inşallah! Başınızı qırxdıracaq, saçlarınızı qorxmadan qısaldacaqsınız. O,
sizin bilmədiyinizi bilir və bundan öncə yaxın qələbəni təyin etmişdir”.
Ayədə Allahın
Elçisinin (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) Mədinədə gördüyü
yuxusundan bəhs edilir. O (s.ə.s.) öz səhabələrinə deyir ki, Məkkəyə necə
daxil olduğunu və Kəbənin ətrafını təvaf etdiyini görmüşdür. Lakin Hüdeybiyə
sülhü bağlandıqdan sonra onlar Kəbəni ziyarət etmədən Mədinəyə qayıtdılar.
Bəziləri hətta Allahın Elçisinə (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) belə
dedilər: “Məgər sən demirdin ki, Biz Kəbəyə gələcəyik və onun ətrafında təvaf
edəcəyik?” O (s.ə.s.) demişdi: “Məgər mən sizə demişdim ki, o, bu il baş verəcəkdir?”
Onlar demişdilər: “Xeyr”. Belə olduqda o (s.ə.s) dedi: “Həqiqətən də, siz ora
gedəcək və onun ətrafını təvaf edəcəksiniz».
Beləliklə, bu ayədə Fövqəluca nəzərdə
tutmuşdu ki, Peyğəmbərin (s.ə.s.) yuxusu mütləq gerçəkləşəcəkdir, onun müxtəlif
şərhləri isə onun həqiqiliyini qətiyyən azaltmır. Siz Məscidülharama daxil
olaraq öz görkəminizlə Allahın müqəddəs Evinə öz ehtiramınızı bildirəcəksiniz.
Siz düşmənlərdən qorxmayaraq, zəvvarlığın bütün ayinlərini yerinə yetirəcək
və onu başınızı qırxdırmaqla və ya saçınızı qısaltmaqla sona çatdıracaqsınız.
Yalnız Allah bilir ki, sizə nə daha çox fayda verəcəkdir. Buna görə, siz mütləq
yerinə yetirəcəyiniz ziyarətlə yanaşı, Rəbb sizin müşriklərlə sülh müqaviləsi
bağlamanıza kömək etmişdir.
Hüdeybiyədə baş verən hadisədən sonra
bir çox müsəlmanların ürəkləri Allahın müdrik niyyətinin onlara aydın olmamasından
təlaş keçirirdi. Onda Fövqəluca hikmətin və belə qərarın faydasının nədən
ibarət olduğunu onlara izah etdi və onlar əmin oldular ki, Onun bütün hökümləri
onları haqq yolla – birbaşa Onun mərhəmətinə nail olmağa doğru aparır.
ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺﯻ
ﯼ ﯽ ﯾ ﯿ
(48. 28) “O – Öz Elçisini doğru Rəhbərlik və haqq dinlə
göndərən və onu digər dinlərdən Üstünedəndir. Allahın Şahid olması bəsdir».
Allah Öz Elçisini (ona Allahın salavatı
və salamı olsun!) faydalı biliklə göndərmişdi və o (s.ə.s), insanları
azğınlıqdan çıxarır və onlara xeyirlə şər arasında fərqi görməyə kömək edirdi.
O (Pak və Müqəddəs), həqiqətdən, ədalətdən, xeyirxahlıqdan və mərhəmətdən
ibarət bir din nazil etmişdir. Bütün bunlar, ruhu nəcibləşdirən, ürəyi təmizləyən
iş və əməllərdə öz əksini tapır, gözəl əxlaq tərbiyə edir və insanın özünün əhəmiyyətini
artırır. Allah Öz Elçisini (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) göndərmişdi
ki, islamı digər dinlərdən ucaltsın və batili inandırıcı dəlillərlə, yeri gəldikdə
isə, qılınc və nizələrlə darmadağın etsin.
ﭑ ﭒ ﭓﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛﭜ
ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ
ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ
(48. 29) “Muhəmməd – Allahın Elçisidir.
Onunla birlikdə olanlar kafirlərə qarşı sərtdirlər və öz aralarında rəhmdildirlər.
Sən onların Allahın neməti və rizası üçün necə rüku və səcdəyə getdiklərini
görürsən. Onların nişanəsi üzlərindəki səcdə izləridir. Onlar Tövratda belə
təsvir olunmuşlar. İncildə isə onlar bir zoğun cücərdiyi əkin kimi təqdim
edilmişdir. O, becərildikdən sonra cücərti vermiş, sonra möhkəmlənmiş və
yoğunlaşaraq gövdəsi üzərində dikəlmiş və əkinçiləri heyrətləndirmişdir. Bu,
kafirləri qəzəbləndirmək üçün bir məsəldir. Allah onlardan iman gətirənlərə
və yaxşı işlər görənlərə bağışlanma və böyük mükafat vəd etmişdir.”
Muhəmməd – Allahın
Elçisidir (ona Allahın salavatı və salamı olsun!). Onu (s.ə.s.) əhatə edən
mühacirlər və ənsarlar - əsil möminlərdir. Onlar ən gözəl keyfiyyətlərə, məziyyətlərə
malikdirlər, müşriklərlə ciddi-cəhdlə mübarizə aparır və kafirliyin məhv
edilməsi üçün var qüvvələrini əsirgəmirdilər. Onlar Allahın düşmənlərinə
qarşı amansız idilər, çünki kafirlər onların qarşısında alçalmış və gücsüz
idirlər. Lakin eyni zamanda onlar öz iman sahibi olan qardaş və bacılarını
sevirlər, onlara qarşı mərhəmətli və xeyirxahdırlar. Onlar birlikdə vahid
bir orqanizmə bənzərlər və onlardan hər biri özü üçün istədiyini, qardaşı
üçün də istəyər.
Onlar insanlarla
qarşılıqlı münasibətlərini belə qururlar. Onların Allahla münasibətlərinə gəldikdə
isə, onlar çoxlu namaz qılırlar və buna görə sən onları rüku edən və səcdə
qılan görərsən. Bununla onlar Rəbbin mərhəmətini və lütüfkarlığını qazanmaq
istəyirlər. Allahın razılığı və Onun bol mükafatı – onların yeganə məqsədidir.
Tez-tez, səylə və gözəl tərzdə ibadət
etmələri sayəsində onların çöhrəsi nur saçmağa başlayır və onlarda səcdədən
izlər qalır. Səmimi duaları onların qəlbini ziyalandırmış, görkəmlərini əzəmətli
etmişdir. Fövqəluca onları, Musa peyğəmbərə (ə) nazil etdiyi Tövratda belə təsvir
etmişdir.
İncildə isə onlar əkin
timsalında təqdim olunmuşlar. Əkin sahəsi becərildikdə, torpaqdan ilk cücərti
çıxır və möhkəmlənir. O get-gedə bərkiyir, öz saplağı üzərində düz ucalaraq əkinçiləri
öz mükəmməlliyi, gözəlliyi və şuxluğu ilə heyrətləndirir. Fövqəluca səhabələri
əkinlə müqayisə edir. Onlar insanlara fayda verirlər və insanlar onlara
ehtiyac duyurlar. Onlar möhkəm imanı və qəti hərəkətləri ilə əkinin
saplağına və sünbüllərinə bənzəyirlər. İslamı yeni qəbul edən müsəlmanlar isə
cavan budaqlara bənzərdirlər. Onlar böyüyüb özlərindən əvvəlkilərə çatırlar və
onlara başladıqları işi davam etdirməkdə kömək göstərirlər – Allahın dininə
layiqincə etiqad edir və onu digər insanlara çatdırırlar. Onlar, müsəlmanlarla
toqquşan və vuruşan və onların birliyinin və düşmən qarşısında
sarsılmazlığının şahidi olan kafirlərdə qəzəb hissi oyadırlar.
Sonra Allah xəbər verir ki, səhabələr
özlərində iki gözəl keyfiyyəti təcəssüm etdirmişlər: imanı və saleh bilikləri.
Fövqəluca Allah da onlardan ötrü iki sevinc hazırlamışdır: onlara bu dünyada
və ölümdən sonra şərdən xilas olma gətirən bağışlanma və hər iki dünyada böyük
mükafat.
İndi isə, mən istəyirəm ki, Hüdeybiyə
yürüşünün bəzi hadisələrini təfsilatı ilə, imam Şəmsəddin İbn əl-Qəyyimin
kitabının “Peyğəmbər yolu” fəslinə istinad edərək, təsvir edim.
HÜDEYBİYƏ SÜLHÜ
Nafi rəvayət
etmişdir ki, Hüdeybiyə sülh müqaviləsi Hicri təqviminin 6-cı ilində, zülqədə
ayında bağlanmışdı. Bu rəy səhihdir və onunla əz-Zöhri, Qətədə, Musa b. Ukbə,
Muhəmməd b. İshaq və bir çox başqaları razı idilər.
Hişam b. Urva nəql edirdi ki, onun
atası ona danışmışdı ki, Allahın Elçisi (ona Allahın salavatı və salamı
olsun!) Hüdeybiyəyə ramazanda getmişdi, sülh müqaviləsini isə şəvval ayında
bağlamışdılar, lakin bu rəy yanlışdır. Allahın Elçisi (ona Allahın salavatı
və salamı olsun!) ramazanda artıq Məkkəni fəth etmişdi.
İmam əl-Buxari və imam Müslimin “əs-Səhih”
hədislər toplularında Ənəs b. Malikdən gətirilən səhih hədisdə deyilir ki,
Allahın Elçisi (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) dörd dəfə ümrəyə
getmişdi və bu hər dəfə zülqədə ayında olmuşdu. Bu dörd ziyarətlərdən birində
qarşısı alınmış ziyarət Hüdeybiyə sülhü bağlanan ildə baş vermişdi. Ənəs xəbər
verir ki, həmin il Peyğəmbəri (s.ə.s.) min beş yüz adam müşayiət edirdi. Həmin
hədis toplularında Cabir və Abdullah b. Əbu Aufun hədisləri də verilmişdir
ki, onlarda Peyğəmbəri (s.ə.s.) müvafiq olaraq min dörd yüz və min üç yüz
adamın müşayiət etdiyi göstərilmişdir.
Qətədə deyir ki, o, Səid b. əl-Museyyibdən
soruşmuşdur: “Razılıq beyəti zamanı nə qədər adam iştirak edirdi?” O, demişdir:
“Min beş yüz nəfər”. Onda Qətədə deyib: “Cabir b. Abdullah rəvayət edibmiş
ki, onlar min dörd yüz nəfər idilər». Səid ona etiraz edərək: “Allah ona rəhm
etsin, çünki o, səhv edib. O, özü mənə demişdi ki, onlar min beş yüz nəfər idi».
Doğrudan da, Cabirdən bizədək bu məsələyə
aid iki səhih xəbər gəlib çatmışdır. Belə xəbərlərdən birində deyilir: Cabir
rəvayət edib ki, səhabələr həmin il yetmiş dişi dəvə kəsdilər və hər dəvə
yeddi adam üçün kəsilmişdi. Ondan soruşanda ki, onlar neçə nəfər idilər, o
demişdi: “Min dörd yüz piyada və atlı».
Şöbənin hədisində
xəbər verilir ki, Qətədə, Səid b. əl-Museyibin öz atasının adından dediyi:
“Allahın Elçisi (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) ilə birlikdə ağac
altında min dörd yüz nəfər toplanmışdı. Mən iki rəydən, buna daha çox meyl
edirəm. O, həm də əl-Bəri b. Əzibin, Makil b. Yəsərin, əl-Museyyib b. Xuznun
dediklərinə və Sələmə b. əl-Əkvadan gələn ən səhih xəbərə istinad edir.
Digər rəylərdən
birinə görə, bu yürüşdə cəmi beş yüz adam iştirak etmişdir. Bu – açıq
yanlışlıqdır. Səhabələr cəmisi yetmiş dişi dəvə kəsmək məcburiyyətində
qalmışdılar: hər dəvəni yeddi və ya, deyək ki, on nəfərin adından kəsmişdilər.
Bu heç vəchlə belə bir rəyin lehinə şəhadət vermir. Hədisdə tamamilə aydın deyilmişdir
ki, yeddi müsəlman bir dişi dəvəni qurban verirdi və cəmi yetmiş heyvan kəsilmişdi.
Tutaq ki, qurban verilməsində bütün müsəlmanlar iştirak etmişdilər. Onda belə
çıxır ki, onlar cəmisi yeddi yüz deyil, dörd yüz nəfər imişlər. Ən yaxşısı,
lazımsız hesablamalar aparmamaqdır və birbaşa hədisin özünə müraciət etməkdir.
Onda birmənalı olaraq deyilir ki, onlar min dörd yüz nəfər idilər.
Allahın Elçisi
(ona Allahın salavatı və salamı olsun!) Zül-Hüleyfəyə çatdıqda, qurbanlıq
heyvanları nişanlamaq və boyunlarına kəndir bağlamaq tapşırığı verdi və ümrə
(kiçik həcc) niyyəti edərək ehrama girdi. Sonra o (s.ə.s.), qarşı tərəfə xuza
qəbiləsindən bir nəfər[4]
göndərdi ki, qureyşlilərin nə kimi tədbirlər tökdüklərini öyrənib, xəbər
gətirsin. Müsəlmanlar Usfan adlı yerə yaxınlaşdıqda, kəşfiyyatçı Peyğəmbərin
(s.ə.s.) yanına qayıtdı və dedi: “Mən indicə Kəəb b. Lueyi gördüm. Onlar özləri
ilə axabiləri də götürmüşdülər və çox böyük bir qoşun yığmışdılar. Onlar sənə
Məkkəyə girməyə mane olmaq üçün səninlə döyüşməyə hazırdırlar».
Allahın Elçisi (ona Allahın salavatı və
salamı olsun!) səhabələri ilə məsləhətləşdi: “Qureyşlilərə köməyə gedən
axabilərin məskənlərinə basqın edib, qadınlarını və uşaqlarını əsirmi götürək?
Bu halda, hətta onlar döyüşmək istəsələr də, qisas almaq haqqında fikirləşəcək
və kədərlənəcəklər. Ya da yaxşı olar ki, Məkkəyə yolumuzu davam etdirək və
bizim qabağımızı almağa cəhd göstərənlərlə döyüşək?” Əbu Bəkr dedi: “Allah və
Onun Elçisi necə etmək lazım olduğunu daha yaxşı bilirlər. Biz həcc ziyarətinə
gəlmişik və döyüşmək istəmirik. Lakin əgər kimsə yolumuzun üstünə çıxsa,
onda biz onlarla vuruşmağa hazırıq”. Onu dinlədikdən sonra, Peyğəmbər (s.ə.s.)
dedi: “Onda, irəli!”
Səhabələr yollarına bir müddət davam
etdikdən sonra Peyğəmbər (s.ə.s.) dedi: “Xalid b. əl-Valid qureyşli atlıları
dəstəsi ilə əl-Həmim adlı yerdə
dayanmışdır. Onları sağdan yan ötüb keçək. Xalid öz dəstəsi ilə müsəlmanları
görmədi və biləndə ki, onlar onu ötüb keçiblər, dördnala çaparaq Məkkəyə
yollandılar ki, qureyşliləri xəbərdar etsinlər.
Peyğəmbər (ona
Allahın salavatı və salamı olsun!) Saniyət əl-Mərar adlı yerə çatdıqda, onun
(s.ə.s) Kəsva adlı dəvəsi diz üstə çökdü. Adamlar onun üstünə qışqırmağa
başladılar ki, o, yoluna davam etsin, lakin dişi dəvə yerindən tərpənmədi. Səhabələr
belə dedilər: “Kəsvə tərslik edir”. Peyğəmbər (ona Allahın salavatı və salamı
olsun!) isə dedi: “O tərslik etmir. Onun belə xasiyyəti yoxdur. Onu Dayandıran,
fili də belə dayandırmışdı». Sonra o (s.ə.s.) dedi: “Canım Əlində olana and
içirəm! Mən onların istənilən təklifinə razılaşaram, əgər onlar bunu Allahın
haram etdiyinə hörmət əlaməti olaraq etmiş olsalar». Sonra Peyğəmbər (ona
Allahın salavatı və salamı olsun!) dəvəyə səsləndi və o, o saat qalxdı. Nəhayət,
müsəlmanlar gəlib Hüdeybiyəyə çatdılar. Onlar orada bir quyu tapdılar ki,
içində su, demək olar ki, yox idi. Səhabələr ondan az-az içməyə başladılar və
onu tezliklə qurutdular. Onlar Allahın Elçisinə (ona Allahın salavatı və
salamı olsun!) şikayət etdilər və o (s.ə.s.) oxdanından bir ox çıxarıb, onu
quyunun dibinə qoymağı əmr etdi. Su quyuda qalxmağa başladı və o, səhabələr
oradan gedənə qədər qalxmaqda davam edirdi.
Qureyşlilər qorxurdular ki, Allahın
Elçisi (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) onlara basqın edər və onda o
(s.ə.s.) qərara aldı ki, öz səhabələrindən birini onların yanına göndərsin və
bundan ötrü Ömər b. əl-Xəttabı yanına çağırdı. Ömər dedi: “Ey Allahın
Elçisi! Kəbin nəslindən Məkkədə elə bir adam yoxdur ki, əgər qureyşlilər mənə
pislik etsələr, mənim tərəfimi saxlasın. Yaxşı olar ki, Osman b. Əffanı göndərəsən.
Orada onun qohumları vardır və o, nə demək istəsən, onlara çatdıra bilər».
Belə olduqda, Allahın Elçisi (ona
Allahın salavatı və salamı olsun!) Osmanı çağırdı və ona qureyşlilərin yanına
getməyi tapşırdı və dedi: “Onlara xəbər ver ki, mən onlarla döyüşməyə gəlməmişəm,
yalnız ziyarət etmək istəyirəm, sonra da onlara islamı qəbul etməyi təklif
et”.
Peyğəmbər (s.ə.s.) ona həmçinin buyurdu
ki, Məkkədə qalan mömin kişilər və qadınlarla görüşsün və onları yaxın qələbə
müjdəsi ilə sevindirsin və onlara xəbər versin ki, Fövqəlqüdrətli və Böyük
Allah mütləq öz dininə Məkkədə üstünlük əldə etməyə yardım göstərəcəkdir.
Buna görə onlar artıq gizlənməsinlər və iman gətirdiklərini gizli saxlamasınlar.
Osman (Allah ondan razı olsun!) yola düşdü və Baldah adlı yerdə qureyşlilərlə
görüşdü. Müşriklər ondan soruşdular: “Sən hara gedirsən?” O cavab verdi: “Allahın
Elçisi (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) məni göndərmişdir ki, mən sizi
Allaha iman gətirməyə və islamı qəbul etməyə dəvət edim və sizə xəbər verim
ki, biz sizinlə döyüşməyə deyil, ziyarət etməyə gəlmişik.”
Aban b. Səid
Osmana yaxınlaşdı və onunla salamlaşdı. Sonra Aban onu öz himayəsi altına
götürdü, öz atını yəhərləyib Osmanı ardında oturtdu. Beləcə onlar Məkkəyə gəldilər.
Müsəlmanlar Osmanın qayıtmasını gözləməyib, belə deməyə başladılar: “Osman
bizdən əvvəl Kəbəyə çatdı və artıq onu təvaf etmişdir». Allahın Elçisi (ona
Allahın salavatı və salamı olsun!) dedi: “Mən düşünmürəm ki, biz mühasirədə
olduğumuz halda, o, Kəbəni təvaf etmişdir”. Adamlar dedilər: “Ey Allahın
Elçisi, bunu etməyə ona nə mane olur ki? O, artıq Allahın Evinədək gedib
çatmışdır». O (s.ə.s.) dedi: “Sadəcə, mən düşünürəm ki, o, bizsiz Kəbənin ətrafını
təvaf etməz”.
Bu danışıqlar davam edərkən müsəlmanlar
müşriklərdən o qədər də uzaqda deyildilər. Bu vaxt onların arasında mübahisə
düşdü və kiçik bir vuruşma oldu. Əleyhdarlar bir-birilərinin üstünə
qışqırır, bir-birilərinə ox və daş atırdılar, lakin axırda, sakitləşdilər.
Bu arada Allahın Elçisinə (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) Osmanın (Allah
ondan razı olsun!) öldürülməsi haqqında bir şayiə çatdı.
Peyğəmbər (s.ə.s.)
möminləri ona (s.ə.s.) sadiq qalacaqlarına and içməyə çağırdı və həyəcanlanmış
müsəlmanlar bir ağac altında onun (s.ə.s.) ətrafına toplaşdılar, ona sadiq
qalacaqlarına və onu heç bir şəraitdə tərk etməyəcəklərinə and içdilər. Andı
qəbul edən zaman Peyğəmbər (s.ə.s.) özü öz əlini sıxdı və dedi: “Bu – Osmana
görə”. Bu zaman Osman özü də qayıdıb gəldi və adamlar ona dedilər: “Əbu
Abdullah, sən Kəbənin ətrafını təvaf etməkdən razı qaldınmı?” O dedi: “Siz
mənim haqqında pis düşünmüsünüz! Canımın Əlində olduğuna and içirəm ki, əgər
mən orada bir il də qalsaydım, Allahın Elçisi (ona Allahın salavatı və salamı
olsun!) isə bu zaman Hüdeybiyədə olsaydı, Allahın Elçisi (ona Allahın
salavatı və salamı olsun!) təvaf etmədikcə, mən Kəbənin ətrafını təvaf etməzdim.
Qureyşlilər mənə təvaf etməyi təklif etdilər, lakin mən imtina etdim”. Belə
olduqda adamlar dedilər: “Həqiqətən, Allahın Elçisi (ona Allahın salavatı və
salamı olsun!) Allah barədə bizdən yaxşı xəbərdardır və onun (s.ə.s.) niyyətləri
isə daha təmizdir».
Müsəlmanlar ağac altında and içəndə, Ömər
Allahın Elçisinin (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) əlindən tutmuşdu,
Makil b. Yasar isə Peyğəmbərə (s.ə.s.) maneçilik edən budağı tutub saxlamışdı.
Sədaqət andını, əl-Cudd b. Kaysdan başqa, hamısı içdi. Birinci olaraq Peyğəmbərin
(ona Allahın salavatı və salamı olsun!) əlini Əbu Sinan əl-Əsədi sıxdı. Sələmə
b. Əkva isə onun (s.ə.s.) əlini üç dəfə sıxdı: əvvəlcə, ortada və axırda.
Allahın Elçisinin (ona Allahın salavatı
və salamı olsun!) yanına ilk gələnlərdən biri Budeyl b. Bərka xuzay nəslindən
idi və özünün bir-neçə qohumları ilə gəlmişdi. Onlar Allahın Elçisinin (ona
Allahın salavatı və salamı olsun!) Tuxamada yaxın adamları idilər. Budeyl
dedi: “Mən Kəb b. Luey və Amir b. Luey dəstəsindən gəlmişəm. Onlar çox böyük
qoşunla Hüdeybiyə sularına enmişlər. Onlar hətta gənc köşəkləri də analari
ilə birlikdə özləri ilə götürmüşlər. Onlar səninlə döyüşməyə hazırlaşırlar
və səni Məkkəyə buraxmaq istəmirlər”.
Allahın Elçisi (ona Allahın salavatı və
salamı olsun!) dedi: “Biz döyüşməyə gəlməmişik, gəlmişik ki, ziyarət edək.
Qureyşlilər onsuz da müharibə ilə əldən salınıblar və o onlara çoxsaylı dərd-qəm
gətirmişdir. Əgər onlar istəyirlərsə, onda mən onlarla müvəqqəti sülh
müqaviləsi bağlaya bilərəm və onda onlar məni rahat buraxarlar. Onlar istəsələr,
başqalarının etdiyi kimi, islamı qəbul edə bilərlər. Yox, əgər onlar hökmən
bizimlə döyüşmək istəyirlərsə, onda onlar artıq bütün qüvvələrini
toplayıblar. Canım Əlində olana and içirəm! Biz onlarla öz işimiz uğrunda bir
nəfər kimi məhv olanadək və ya Allah başlatdığı işi bitirənədək vuruşacağıq».
Budeyl onu (s.ə.s.) dinlədikdən sonra dedi: “Mən sənin sözlərini onlara
çatdıraram”.
O qureyşlilərin
yanına gedib dedi: “Mən o adamın yanında oldum və onun dediyini eşitdim. Əgər
istəyirsinizsə, onun sözlərini sizə çatdıra bilərəm”. Axmaq cahillər
qışqırmağa başladılar: “Bizə lazım deyil ki, sən bizə onun haqqında
danışasam”. Lakin müdrik ağsaqqallar dedilər: “Danış, eşitdiklərini”. Budeyl
danışıb qurtardıqdan sonra, Sakif qəbiləsindən olan Urva b. Məsud dedi: “O
sizə ağıllı təklif etmişdir. Onu qəbul edin və mənə Muhəmmədin yanına
getməyə imkan verin”. Onlar dedilər: “Get onun yanına”.
Urva Peyğəmbərin (ona Allahın salavatı
və salamı olsun!) yanına gəldi və onunla (s.ə.s.) danışıqlara başladı. Peyğəmbər
(ona Allahın salavatı və salamı olsun!) ona Budeylə dediklərinin eynini söylədi.
Onda Urva belə dedi: “Ey Muhəmməd! Ola bilsin ki, sən öz xalqını məhv edə bilərsən.
Lakin sən eşitmisənmi ki, sənə qədər ərəblərdən kimsə öz yaxınlarını məhv etsin?
Amma ola da bilər ki, hər şey əksinə çevrilsin və mənə elə gəlir ki, belə
olduqda, sənin adamlarının lap çoxu qaçarlar və səni tərk edərlər”. Bu zaman
Əbu Bəkr müdaxilə edib dedi: “Lata yalvar! Bizmi qaçacağıq və onu tərk edəcəyik?!”
Urva soruşdu: “Bunu kim dedi?” Əbu Bəkr adını dedi. Onda Urva belə cavab
verdi: “Canım Əlində olana and içirəm! Əgər sənin mənə etdiyin yaxşılıq və mənim
sənə onun əvəzini hələ qaytara bilməməyim olmasaydı, mən sənə cavab verərdim”.
O, Peyğəmbərlə (s.ə.s.)
söhbətini davam edərək vaxtaşırı onun (s.ə.s.) saqqalından tuturdu. Peyğəmbərlə
(s.ə.s.) yanaşı qılıncı qınında olan əl-Muğirə b. Şubə başında dəbilqə ilə
dayanmışdı. Urva növbəti dəfə əlini Peyğəmbərin (s.ə.s.) saqqalına aparanda,
əl-Muğirə qılıncının qınının ucu ilə onun əlinə vurdu və dedi: “Allahın
Elçisinin (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) saqqalından əlini çək!”
Urva başını qaldırıb soruşdu: “Sən kimsən?” O dedi: “Əl-Muğirə b. Şubə». Urva
dedi: “Aramızda ən xəyanətkar çıxan sən deyildinmi?”
İş orasındadır ki, islamı qəbul etməmişdən
əvvəl, əl-Muğirə yolda bütün yol yoldaşlarını öldürərək, onların malını
götürüb Peyğəmbərin (s.ə.s.) yanına gəlmişdi. O (s.ə.s.), ona demişdi: “Mən sənin
islama gəlməyini qəbul edirəm, lakin sənin varidatından heç nə götürmürəm».
Sonra Urva Allahın
Elçisinin (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) səhabələrini müşahidə etməyə
başladı və gördü ki, o (s.ə.s.), tüpürmək istəyən kimi, müsəlmanlardan biri əlini
uzadırdı və sonra həmin tüpürçəyi üzünə, bədəninə sürtürdü. O (s.ə.s.), bir
tapşırıq verəndə, səhabələr o saat onu yerinə yetirirdilər. O (s.ə.s.), dəstəmaz
alanda isə, onlar o dəstəmaz suyunu əldə etməkdən ötrü, az qala onu
bir-birinin əlindən almaq istəyirdilər. O (s.ə.s.) danışmağa başlayan kimi,
onlar səslərini kəsirdilər. Peyğəmbərə (s.ə.s.) bəslədikləri dərin ehtirama
görə onlar hətta onun (s.ə.s.) üzünə birbaşa baxmağa cəzarət etmirdilər.
Urva qureyşlilərin yanına qayıdıb dedi:
“Ey mənim qəbilədaşlarım! Allaha and olsun ki, mən çoxlu çarların yanında olmuşam.
Mən Xosrovun, Sezarın və Nequsun yanında olmuşam. Lakin – Allaha and içirəm! –
mən görməmişəm ki, o çarların ətrafındakılar onlara, səhabələrinin Muhəmmədə
bəslədikləri qədər ehtiram bəsləsinlər. Allaha and olsun ki, o (s.ə.s) tüpürən
kimi, onlardan biri əlini uzadıb tüpürcəyini üzünə, üstünə sürtür. O (s.ə.s),
sərəncam verən ki, onlar o saat onu icra edirlər. O (s.ə.s) yuyunanda, onlar
yuyunduğu suyun qalığını əldə etməkdən ötrü az qala dalaşırlar. O (s.ə.s)
danışanda isə, onlar dinməz dayanır və hətta ona birbaşa baxmağa belə cəsarət
etmirlər. O (s.ə.s), bizə ağıllı bir təklif etdi. Onu qəbul edin».
Kinan nəslindən olan bir nəfər dedi: “Mənə
icazə verin Muhəmmədin yanına gedim”. Ona imkan verdilər və o, Peyğəmbərə
(s.ə.s.) yaxınlaşdıqda, o (s.ə.s.) dedi: “Bu – filankəsdir. Onun xalqı qurbanlıq
heyvanlarına ehtiram bəsləyir. Onu onların yanına aparın”. Müsəlmanlar onu zəvvarların
çığırışı ilə qarşıladılar və qurbanlıq heyvanları ona göstərdilər. Belə
olduqda o dedi: “Allah Pakdır! Bu insanlara ziyarət etməyə maneəçilik edilməməlidir».
Sonra o, məkkəlilərin yanına qayıtdı və
dedi: “Mən gördüm ki, qurbanlıq heyvanlar qırxılmış və boyunlarına boyunbağılar
taxılmışdır. Mən hesab edirəm ki, biz onların ziyarət etmələrinə mane
olmamalıyıq».
Bu vaxt Mikraz b. Hafs ayağa qalxıb
dedi: “Mənə də icazə verin onun yanına gedim». Onu gördükdə, Peyğəmbər (s.ə.s.)
dedi: “Bu – Mikraz b. Hafzdır. O, günahkar bir adamdır”. Allahın Elçisi (ona
Allahın salavatı və salamı olsun!) onunla söhbət etdiyi arada, Suheyl b. Amr
müsəlmanların yanına gəldi. Bu vaxt Peyğəmbər (s.ə.s.) dedi: “Allah sizin
taleyinizi asanlaşdırdı”. Suheyl ona (s.ə.s.) qureyşlilərlə müqavilə bağlamağı
təklif etdi və o (s.ə.s.) katibini çağırıb, ona əmr etdi: “Yaz:
“Bismillahir-rahmanir-Rahim». Suheyl etiraz etdi: “Allaha and olsun ki, biz
heç bir rahmanı tanımırıq. Yaxşı olar ki, “Allahın adı ilə” yazsın”.
Müsəlmanlar buna səs-küy saldılar:
“Allaha and olsun ki, biz müqaviləni yalnız “Mərhəmətli və Rəhimli Allahın adı
ilə” başlayacağıq». Lakin Peyğəmbər (s.ə.s.) dedi: “Yaz: “Allahın adı ilə!”
Sonra o (s.ə.s.) dedi: “Ardını yaz:
“Aşağıda ifadə edilən gəlmişlər Allahın Elçisi Muhəmməd...”. Bu zaman Suheyl
yenə sözə qarışdı və dedi: “Allaha and içirəm ki, əgər biz sənin doğrudan da
Allahın Elçisi olduğuna əmin olsaydıq, onda sənə həcc ziyarətini icra etməyə
mane olmazdıq və səninlə döyüşməzdik. Yaxşı olar ki: “Muhəmməd b. Abdullah”
yazasan. Peyğəmbər (s.ə.s.) dedi: “Mən onsuz da, hətta siz mənə inanmasanız da,
Allahın Elçisi olaraq qalıram. Yaz: “Muhəmməd b. Abdullah». Sonra Peyğəmbər
(s.ə.s.) tələb etdi ki, qureyşlilər Kəbəyə gedən yolu azad etsinlər və müsəlmanlara
onun ətrafında təvaf etməyə imkan versinlər. Lakin Suheyl dedi: “Allaha and
içirəm ki, ərəblər bizim sizə təzyiq altında güzəştə getdiyimizi deməyəcəklər.
Sən ziyarəti gələn il edəcəksən”. Peyğəmbər (s.ə.s.) buna da razılaşdı.
Suheyl də öz tərəfindən tələb etdi ki,
Peyğəmbər (s.ə.s.) Mədinəyə qaçan hər hansı məkkəlini, hətta o müsəlman olsa
da, qureyşlilərə qaytarmalıdır. Müsəlmanlar dedilər: “Sübhənallah! Biz müsəlman
olmuş şəxsi necə müşriklərə qaytara bilərik?”
Bu zaman Məkkənin aşağı tərəfindən müsəlmanların
düşərgəsinə qandallanmış bir nəfər – Suheylin oğlu – Əbu Cəndal gəlib çıxdı.
O, müsəlmanlara tərəf atıldı, lakin bu zaman Suheyl dedi: “Muhəmməd! Budur, sənin
bizə qaytaracaqlarının birincisi”. Peyğəmbər (s.ə.s.) dedi: “Biz hələ sazişi
imzalamamışıq. Suheyl isə belə cavab verdi: “Onda mən səninlə heç vəchlə
saziş bağlamaram”. Peyğəmbər (s.ə.s.) dedi: “Mənim xatirimə ona qalmağa icazə
ver». O dedi: “İcazə vermərəm». Peyğəmbər (s.ə.s.) dedi: “Gəl bunu et”. Lakin
Suheyl sözündən dönmədi və dedi: “Mən bunu etmərəm».
Bu vaxt Əbu Cəndal qışqırdı: “Ey müsəlmanlar!
Doğrudanmı mən müsəlman olduqdan və sizin yanınıza gəldikdən sonra, məni
qaytaracaqsınız? Məgər siz görmürsünüz ki, onlar mənimlə necə rəftar ediblər?!”
Cəndal doğrudan da Allahın yolunda çox əzab-əziyyətə tab gətirmişdi və bu müsəlmanları
narahat edirdi.
Sonradan Ömər b. əl-Xəttab deyərdi:
“Allaha and içirəm ki, mən islamı qəbul etdiyim gündən bəri, şübhələr mənə heç
vaxt həmin gündəki kimi əzab verməmişdi. Mən Peyğəmbərin (s.ə.s.) yanına gəlib
dedim: “Ey Allahın Elçisi! Məgər sən peyğəmbər deyilsən?” O cavab verdi:
“Əlbəttə, peyğəmbərəm”. Mən dedim: “Biz haqlıyıq, düşmənlərimiz isə yoldan
azmışlar?” O cavab verdi: “Əlbəttə”. Mən dedim: “Onda nə üçün biz öz dinizmizi
alçaldırıq və evə qayıdırıq. Niyə Allah bizim və düşmənlərimizin arasında
hökm vermir?” Peyğəmbər (s.ə.s.) dedi: “Mən – Allahın Elçisiyəm. O (Pak və
Müqəddəs), hər işdə mənə kömək edir və mən Ona itaətsizlik göstərə bilmərəm.”
Onda mən soruşdum: “Məgər sən bizə deməmişdin ki, biz məscidə girəcək və Kəbənin
ətrafını təvaf edəcəyik?” Peyğəmbər (s.ə.s.) dedi: “Bəli, demişdim. Lakin mən
sənə demişdimmi ki, bunu bu il edəcəksən?” “Yox”, deyə cavab verdim. O (s.ə.s.)
isə əlavə etdi: “Sən mütləq ona daxil olacaqsan və təvaf edəcəksən”. Sonra mən
Əbu Bəkrə yanaşdım və ona da Allahın Elçisinə (ona Allahın salavatı və salamı
olsun!) dediyimi söylədim. O (Allah ondan razı olsun!) da mənə eyni şeyi
dedi və əlavə etdi: “Ondan bərk yapış. Allaha and içirəm ki, o – haqlıdır». O
vaxtdan mən hər şeyi edirəm ki, günahlarımı yuyum.
Müqavilə imzalandıqda, Allahın Elçisi
(ona Allahın salavatı və salamı olsun!) dedi: “Qalxın və heyvanları kəsin,
sonra da başınızı qırxdırın”. O (s.ə.s.) bunu üç dəfə təkrar etdi, amma səhabələrdən
heç biri yerindən qalxmadı.
Belə olduqda, o (s.ə.s.) Umm Sələmənin
çadırına girdi və vəziyyəti ona danışdı. Möminlərin anası dedi: “Ey Allahın
Elçisi, bu sənin xoşuna gəlirmi? Get, dəvəni kəsənədək heç kimi dindirmə,
sonra dəlləyini çağır ki, başını qırxsın». Allahın Elçisi (ona Allahın
salavatı və salamı olsun!) çadırdan çıxdı və heç kimlə danışmayaraq, dəvəsini
kəsdi və dəlləyi başını qırxdı. Bunları görüb, səhabələr heyvanlarını kəsməyə
getdilər və bir-birilərinin başlarını qırxdılar. Ağır qəm-qüssədən onlar
bir-birilərinin başını qırxarkən, tükləri təraş etməklə yanaşı bilmədən
başlarının dərisini də zədələyirdilər.
Sonra müsəlmanların düşərgəsinə bir-neçə
mömin qadın gəldi və Fövqəlqüdrətli, Böyük Allah: “Ey iman gətirənlər! Mömin
qadınlar hicrət edib sizin yanınıza gəldikdə, onları sınaqdan keçirin. Allah
onların imanından xəbərdardır. Əgər siz bilsəniz ki, onlar iman gətirənlərdir,
onda onları kafirlərə qaytarmayın, çünki onlar bunlara, bunlar da onlara
halal deyildir. Onlara[5] yalnız xərclədiklərini
geri qaytarın. Siz, mehrlərini qaytardıqdan sonra, onlarla evlənsəniz, sizə
günah olmaz. Kafir qadınları nikahınızda saxlamayın. Sərf etdiyinizi istəyin[6]. Onlar da sərf etdiklərini
istəsinlər[7]...” (Mümtəinə,
60/10). Ömər elə həmin gün özünün müşriklikdən əl çəkməmiş iki arvadını boşadı
və bundan sonra Mədinəyə qayıtdı. Onlardan birinə - Müaviyə, digərinə isə Səfvan
b. Umeyyə evləndilər.
Geri qayıdanda Allahın Elçisinə (ona
Allahın salavatı və salamı olsun!) vəhy nazil edildi: Həqiqətən, Biz sənə
aydın qələbə əta etdik”. Ömər ondan (s.ə.s.) soruşdu: “Ey Allahın Elçisi,
deməli, bu, qələbədir?” O (s.ə.s.) dedi: “Bəli!” Elə ondaca növbəti ayələr
nazil edildi: “O – möminlərin ürəyinə rahatlıq Naziledəndir...”.
[1] Biət, and. F.S.
[3] And – biət, əhd (mənalarındadır). F.S.
[4] Bu, İslam Peyğəmbərinin
(s.ə.s.) xüsusi əhəmiyyət verdiyi və düşmənin vəziyyətini öyrənmək üçün qədərincə
istifadə etdiyi ilkin islam kəşfiyyatçılarından biriydi. F.S.
[5] Kafirlərin, sonradan islamı qəbul
etmiş arvadları ilə nikah bağladıqları zaman verdikləri mehr nəzərdə tutulur.
Möminlər həmin müsəlman qadınlarla evlənmək istədikdə, onların mehrlərini
sabiq ərlərinə qaytarmalıdırlar. F.S.
[6] Talağını verdiyiniz qadınları
nikahlayan kişilərdən xərclədiyiniz mehrinizi geri alın. F.S.
[7] Bu halda söhbət islamı qəbul
etmiş qadının müşrik əri ilə evlənərkən aldığı mehri, mömin ərinin müşrik
kişiyə qaytarması nəzərdə tutulur. F.S.
Комментариев нет:
Отправить комментарий