78. ƏN-NƏBƏ SURƏSİNİN ŞƏRHİ

\Í

ƏN-NƏBƏ

SURƏSİNİN

ŞƏRHİ

 ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ

                            Mərhəmətli və Rəhimli Allahın adı ilə!

ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ

(78. 1) “Onlar bir-birilərindən nəyi soruşurlar?”

(78. 2) “Əzəmətli bir xəbəri

(78. 3) “ki, onun barəsində ixtilafdadırlar».

Allahın ayələrini yalan sayanlar bir-birilərindən nə so­ru­şur­lar? Onların söhbətlərinin əsas mövzusu elə bir əzəmətli xəbər haq­qın­da­dır ki, onlar onun barəsində ixtilafa düşüblər. Hərçənd bu xəbərin doğ­ruluğuna şübhə etmək mümkün olmadığı halda, on­lar uzun-uza­dı mü­bahisələrə girir və bununla əlaqədar müxtəlif nə­zər nöqtələri irəli sürürlər. Hətta onlara ən böyük möcüzələr də na­zil edilərsə, on­lar şiddətli əzab verən cəzanı öz gözləri ilə gör­mə­dikcə, yenə öz Rəbbi ilə görüşəcəklərini inkar edəcəklər. Buna gö­rə Fövqəluca Allah buyu­rur:

 ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ

(78. 4) “Yox! Onlar biləcəklər!”

(78. 5) “Bir daha yox! Onlar biləcəklər!”

Onların iman gətirmədiyi Allahın cəzası onlara düçar ol­duq­da və onları qaçırda-qaçırda qovub Cəhənnəm Alovuna sal­dıq­da, onlar onun haqq olduğunu biləcəklər. Onlara deyiləcək: “Bu həmin o Od­dur ki, siz onu yalan sayırdınız” (Tur, 52/14).

Sonra Fövqəluca insanlara bəslədiyi mərhəməti haqqında xə­bər verir və Onun elçilərinin (onlara Allahın salamı olsun!) doğ­ru­çulu­ğu­na inan­dırıcı dəlillər gətirir.

 ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ

(78. 6) “Məgər Biz yeri yataq etmədikmi”,

(78. 7) “dağları isə dayaqlar?”

Məgər Biz sizə böyük mərhəmətimizi bağışlamadıqmı və yer üzünü yataq etmədikmi? Biz onu sizin üçün döşəmədikmi və si­zin mə­nafelərinizə xidmət etməsini ona həvalə etmədikmi? Bu­nun sa­yə­­sində yerin üstündə sizin əkin sahələriniz, mənzilləriniz, yol­la­rı­nız yer­ləşdirilmişdir. Məgər Biz dağları dayaqlar et­mə­dik­mi? Onlar yeri saxlayır və ona sizinlə birlikdə silkələnməyə imkan ver­mir.

 ﭬ ﭭ ﭮ

(78. 8) “Biz sizi cüt xəlq etdik”

Biz sizi kişilər və qadınlar olaraq yaratdıq, lakin sizi bir in­san nəsli etdik ki, biriniz digərinizdə rahatlıq tapasınız və ara­nız­da mə­həbbət və rəhm hissi yaratdıq. Siz nikah ünsiyyətlərindən məmnun olursunuz və sizin övladlarınız dünyaya gəlir.

ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ

(78. 9) “və yuxunu sizə istirahət üçün verdik”

(78. 10) “və gecəni örtük etdik”,

(78. 11) “gündüzü də qazanc vaxtı qıldıq”.

İşdən sonra yatdığınız zaman istirahət edirsiniz. İstirahət et­mə­dən işləmək orqanizminizə zərər vura bilər. Allahın hökmü ilə ge­­cə və yuxu insanları bürüyür ki, onlar öz fəaliyyətini da­yan­dır­sın­lar, zərərdən çəkin­sinlər və rahatlıq tapsınlar.

 ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ

(78. 12) “və üzərinizdə yeddisini ucaltdıq

(78. 13) “və alov saçan çıraq qoyduq

(78. 14) “buludlardan bolluca axan su nazil etdik”

(78. 15) “ki, onunla taxıl və bitkilər becərilsin”

(78. 16) “və sıx ağaclı bağlar da».

Biz sizin üzərinizdə yeddi sarsılmaz, qüdrətli və əzəmətli göy­lər yaratdıq və onlar yerin qübbəsidir və Bizim qüdrətimizin sa­­yəsin­də dayanmışlar. Göylər sizə çoxlu nemətlər verir ki, bun­lar­dan biri də günəş işığıdır.

Fövqəluca günəşi işığına görə çıraq adlandırır və məxluqlar onun bu işığına mohtacdırlar. Bununla yanaşı göylərdən yağış su­yu tökülür ki, onun sayəsində buğda, arpa, qarğıdalı, düyü və in­san­ların qıdalandığı hər şey becərilib yetişdirilir. Suyun sayəsində həm­çinin mal-qara üçün yem olan bitkilər, növbənöv dadlı mey­və­lərlə zəngin olan sıx ağaclı bağlar salınır.

Sizə saysız-hesabsız nemətlər Bağışlayana siz necə nan­kor­luq edə bilirsiniz?! Siz Onun sizə haqqında xəbər verdiyi diril­dil­mə­ni ne­cə yalan hesab edə bilirsiniz?! Siz necə Onun mərhəmətini in­kar edərək, Ona ita­ətsizlik göstərmək üçün Onun nemətlərindən is­tifadə edə bilirsiniz?!

 ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ

(78. 17) “Həqiqətən, Fərqlənmə günü müəyyən bir vaxta tə­yin edil­mişdir”.

Fövqəluca, yalandan ittiham edənlərin və inadkar kafirlərin in­kar et­dikləri barəsində bir-birindən soruş­duqları Qiyamət günü nə baş verə­cə­yini onlara xatırladır.

ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ

(78. 18) “Həmin gün Sura üfürüləcək və siz dəstə-dəstə gə­lə­­cək­siniz”

(78. 19) “və göy açılıb, qapılara çevriləcək”

(78. 20) “və dağlar hərəkətə gəlib ilğıma dönəcək».

Həmin gün Sur səsləndiriləcək və siz dəstə-dəstə gələ­cək­si­niz. Bö­yük müsibətlər və sarsıntılar zamanı başlayacaq ki, bu za­man hətta körpələrin də başı ağaracaq və ürəklər dəhşətə gələcək. Dağ­lar hərə­kətə gəlib, səpələnən toza dönəcək. Göy parçalanacaq və dərvazalara çevriləcək. Sonra isə məxluqların üzərində Məh­kə­mə qurulacaq və Allah heç kimə qarşı ədalətsizlik etməyəcək.

 ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ

(78. 21) “Həqiqətən, Cəhənnəm pusqudur”

(78. 22) “və həddi aşanların qayıdış yeridir”.

(78. 23) “Onlar orada uzun əsrlər boyu qalacaqlar”,

(78. 24) “nə sərinlik dadacaq, nə də içki –“

(78. 25) “yalnız qaynar su və irin”.

Allahın zalımlıq edənlər üçün hazırladığı Cəhənnəm odu ye­ni bir qüvvə ilə alovlanacaq. O, onlar üçün qayıdış və uzun əsr­lər bo­yu “sığınacaq”yeri olacaqdır. Quranın bir çox şərhçiləri qeyd edib­lər ki, ərəb sözü olan “hukb” – səksən il deməkdir.

Cəhənnəm əzabkeşləri öz dərilərini sərinlətmək və susuz­luq­­la­rını söndürmək üçün heç bir şey tapa bilməyəcəklər. Onlar qay­nar su içəcəklər. Bu su onların üzünü yandıracaq və ba­ğır­saq­la­rını əridə­cəkdir. Onlar həm də Cəhənnəm sakinlərinin tamamilə mur­dar iyə və dada malik olan öz irinini içəcəklər.

ﯡ ﯢ ﯣ

(78. 26) “Bu layiqli cəza olacaqdır».

Onlar bu dəhşətli cəzaya öz yaramaz əməlləri ilə layiq olmuş­lar. Allah onlara qarşı ədalətsiz olmayacaq. Əslində, onlar özləri öz­lərinə qarşı ədalətsiz idilər. Buna görə, sonra Allah bu qisasa layiq görülənlərin bəzi əməllərini xatırladır.

 ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ

(78. 27) “Həqiqətən, onlar hesabat verəcəklərinə ümid bəs­lə­mir­­”

(78. 28) “və Bizim ayələrimizi bacardıqca inkar edirdilər».

Onlar dirilməyə və əvəz veriləcəyinə inanmırdılar və buna görə Axirət həyatı xatirinə xeyirxahlıq etməkdən boyun qaçırır­dı­lar. Bu­nunla yanaşı onlar Allahın ayələrini açıq-aşkar təkzib edir və inad­karlıqlarından əl çəkmirdilər.

 ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ

(78. 29) “Biz hər şeyin qədərini hesablamış və yazmışıq».

Bütün irili-xırdalı, pis və yaxşı hər şey qədərincə hesab­lan­mış və Mühafizəolunan Kitabda[1] yazılmışdır. Qoy günahkarlar elə fikir­ləşmə­sinlər ki, Biz onları etmədikləri günahlara görə cəza­lan­dıracağıq və qoy onlar düşünməsinlər ki, onların əməllərindən han­sısa nəzər­dən qaçacaq və unudulacaq, hətta o, toz böyük­lü­yün­də olsa da belə. Fövqəluca bu­yurur: “Kitab qoyulacaq və sən gö­­rə­cəksən ki, günah­karlar onda olan­dan necə lərzəyə dü­şə­cək­lər. Onlar deyəcəklər: “Vay halımıza! Bu nə ki­tabdır! Onda heç bir kiçik, böyük qünahlar nəzərdən qaçırılmayıb – hamısı he­saba alınmışdır». Onlar qarşıların­da törətdiklərinin hamısını aş­kar edəcəklər və sənin Rəbbin heç kimlə ədalətsiz dav­ran­ma­ya­caq­­dır” (Kəhf, 18/49).

 ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ

(78. 30) “Zövq alın! Biz sizə əzabdan başqa heç nə artırma­ya­ca­ğıq».

Ey kafirlər! Əzab-əziyyətli cəzadan zövq alın və rüsvay olun. Bundan sonra sizin əzablarınız saatbasaat və hər dəqiqə ar­ta­caqdır. Bu, Cəhənnəm sakinlərinin əzabının ağırlığı haqqında ən sərt ayədir. Ey Allah, bizi bun­dan xilas et!

 ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ

(78. 31) “Həqiqətən, təqvalıları xilas yeri gözləyir –“

(78. 32) “Cənnət bağları və üzümlüklər”,

(78. 33) “dolu sinəli yaşıdları”,

(78. 34) “və dolu qədəhlər”.

(78. 35) “Onlar orada nə boşboğazlıq, nə də yalan eşitmə­yə­cək­lər».

Allah günahkarların taleyini xatırlatdıqdan sonra, təqvalı qul­­ları gözləyən sonucdan xəbər verir. Onlar öz Rəbbinin qə­zə­bin­dən qorxur, Ona itaət edirlər və buna görə onlar üçün mü­barək xilas yurdu hazır­lanmışdır və orada Cə­hən­nəm­dən uzaq ola­caq­lar. Bu yurdda onlar müxtəlif çeşiddə çiçəklənən və bargətirən ağaclar və üzüm bağları tapacaqlar ki, onlarda çay­lar axır. Allah üzümlük­ləri, onların çoxsaylı yaxşı cəhətlərinə və Cən­nət bağla­rında bol olmasına görə, xüsusi ilə qeyd edir.

Orada onları insan ruhunun bütün tələblərinə cavab verən zöv­­cələr gözləyirlər. Onlar gəncdirlər, onların döşləri, cavan­lıq­dan, gücdən və sağ­lamlıqdan asılı olmayaraq, sallanmır. Cənnət sa­­kinləri öz gəncliyinin ən çiçəklənən çağında, otuz üç ya­şın­da­dır­lar və yaxşı məlumdur ki, həmyaş ər-arvad, adətən, qarşılıqlı mə­həb­bət və razılıq içində yaşayırlar.

Onlar içənlərə yalnız ləzzət verən köhnə şərabdan[2] həzz ala­­caqlar. Onlar nə faydasız sözlər, nə də qüsurlu ifadələr eşit­mə­yə­cək. Fövqəluca buyurur: “Onlar orada nə laqqırtı, nə də qü­sur­lu danışıq­lar eşitməyəcək, yalnız: “Salam! Salam!” – sözləri eşi­də­cəklər” (Vaqiə, 56/25-26).

 ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ

(78. 36) “Bu sənin Rəbbindən əvəz – hesablanmış hədiyyə ola­­­caq­dır”

(78. 37) “göylərin, yerin və onların arasındakıların Rə­b­bin­­­dən, Mərhəmətlidən. Onlar Onunla hətta danışmağa cəsarət et­­mə­yəcəklər”.

Allah möminlərinə Özünün mərhəməti və xeyirxahlığı sa­yə­­sində bu qiymətli mükafatı əta edəcəkdir. Bunun səbəbi onların yer üzündə etdik­ləri xeyirxah əməlləri olacaqdır. O (Pak və Müqəddəs), həmin əməlləri yerinə yetirməkdə onlara kömək gös­tər­miş və sonra da onların etdiklərini, bol mükafat almaları üçün əsas götürmüşdür.

O (Pak və Müqəddəs), – göylərin və yerin Rəbbidir. O (Pak və Müqəddəs), Kainatı xəlq etmiş və onu idarə edir. Onun mər­hə­məti hər şeyi əhatə edir. O (Pak və Müqəddəs), iman gətirənləri tər­biyə edir və onlara, öz müqəddəs arzularına nail olanadək, rəhm və ali­cə­nablığını göstərir.

Sonra Fövqəluca Öz fövqəlqüdrətini və bütün məxluqların su­­sacağı və bir söz belə deyə bilməyəcəyi Qiyamət günündə Özünün şə­riksiz haki­miy­yətini xüsusilə vurğulayır.

ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ

(78. 38) “Həmin gün Ruh və mələklər səf-səf düzüləcəklər, Rəh­ma­n­­ın icazə verdiklərindən başqa, heç kim danışa bilmə­yə­cək, onlar isə haqqı deyəcəklər».

Bu şərəfə yalnız Allahın icazə verdiyi kəslər layiq görü­lə­cək­­lər və onlar ancaq əsil həqiqəti danışacaqlar. Bu, yalnız hə­qi­qə­tin söy­lə­nildiyi gün olacaq, çünki yalan yox olacaq və yalançılara heç bir fayda verməyəcək. Mələklərin ən ləyaqətlisi olan Cəbrail (ə) və bü­­tün digər mələklər Allahın qarşısında itaətkarcasına səf-səf sı­ra­ya düzüləcəklər.

Allah qullarını heyran etdikdən, qorxutduqdan, sevin­dir­dik­dən və xəbərdar etdikdən sonra, buyuracaq:

ﮇ ﮈ ﮉﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ

(78. 39) “Bu, haqq gündür və hər kəs istəsə, öz Rəbbinə qayı­dış yolunu tapa bilər».

Bu gündən sonra hər arzu edən kəs yaxşılıqlar edə və inana bi­lər ki, yaxşılıqlarına görə mükafat Qiyamət günü ona çatacaqdır.

 ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ

(78. 40) “Həqiqətən, Biz yaxın cəzanı nəzərinizə çatdırdıq. Həmin gün insan öz əlinin ona nə hazırladığını görəcək, kafir isə deyəcək: “Kaş ki, mən torpaq olaydım!”

Biz sizi çox tezliklə gələcək cəza barədə xəbərdar etdik. Müt­­ləq baş verəcək bütün şeyləri isə, yaxın adlandırmaq olar. Bu gün­­də in­sanı yalnız onun törətdikləri əməllər narahat edəcəkdir. Bu­na görə o, öz sürdüyü ömrünə nəzər salacaq ki, əbədi həyat üçün nə tədarük etdiyini tapsın. Fövqəluca buyurur: “Ey iman gə­ti­­rənlər! Allahdan qorxun və qoy qəlbi­niz baxıb görsün ki, o, sa­bah­­kı günə nə hazır­la­mışdır. Allahdan qorxun, həqiqətən, Allah si­­zin nə etdiklərinizdən xəbərdardır” (Həşr, 59/18).

Əgər o, etdiyi bir yaxşılığı aşkar edərsə, qoy Allaha həmd et­­sin; əgər başqa bir şey aşkar edərsə, qoy onda təkcə özünü gü­nah­­lan­dır­sın. Məhz buna görə böyük kədərdən və hədsiz peş­man­çı­lıqdan ka­firlər özlərinə ölüm arzulayaraq, ucadan belə de­yə­cək­lər: “Kaş ki, mən torpaq olaydım!”

Ey Allah! Bizi şərdən və küfürdən qoru, həqiqətən, Sən – Sə­xa­vətli­sən, Comərdsən!

---

[1] Lövhi-Məhfuzda. F.S.

[2] Köhnə şərab – uzun illər bağlı qablarda saxlanmış çaxır nəzərdə tutulur. Cənnət şərabında (ça­xırında) Allahın haram buyurduğu tərkib hissələr olmayacaqdır. F.S.