ƏL-MÜLK
SURƏSİNİN
ŞƏRHİ
ﭑ ﭒ
ﭓ ﭔ
Mərhəmətli və Rəhimli Allahın adı
ilə!
ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ
(67. 1)
“Hakimiyyət Əlindəolan Mübarəkdir. O, hər şeyə qadirdir”,
Allah Böyük
və Fövqəlucadır, Onun xeyirxah əməlləri saysız-hesabsızdır və Onun mərhəməti
bütün varlıqları əhatə edir! Onun əzəməti – göylərin və yer aləmlərinin üzərində
hakimiyyətinin Ona məxsus olmasındadır. O (Pak və Müqəddəs), onları xəlq
etmişdir və istədiyi kimi də onları idarə edir. Öz hikməti ilə O (Pak və Müqəddəs),
bu və ya digər din və Kainat qanunlarını nazil edir. Onun əzəməti həm də
ondadır ki, O (Pak və Müqəddəs), – fövqəlqüdrətlidir. O (Pak və Müqəddəs), istədiyini
etməyə və istədiyi məxluqu, onun nəhəngliyindən asılı olmayaraq, hətta istər
göylər olsun, istərsə də yer olsun, yaratmağa qadirdir.
ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ
ﭡ ﭢﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ
(67. 2)
“sizi sınamaq üçün ölümü və həyatı da Yaradan və əməllərinin də yaxşı
olacağı Odur. O – Fövqəlqüdrətlidir, Bağışlayandır».
O (Pak və
Müqəddəs), qullarını dirildir və vəfat etdirir ki, kimin əməllərinin səmimi və
saleh olduğuna bir daha əmin olsun. O (Pak və Müqəddəs), insanları xəlq etmiş və
bu dünyada məskunlaşdırmışdır. O (Pak və Müqəddəs), onlara xəbər vermişdir
ki, onlar bu dünyanı mütləq tərk edəcəklər və buna dair hökümlər və qadağalar
nazil etmişdir, sonra isə onları, Rəbbin hökümlərini yerinə yetirməkdən çəkindirən
ehtiraslarla imtahana çəkmişdir. Bu hökümlərə müti olanlara Allah həm bu, həm də
Axirət aləmlərində gözəl mükafat verəcəkdir. Qəlbi alçaq ehtiraslarını qane
etməyə meyil göstərənlərə və Rəbbinin iradəsini inkar edənlərə sərt əvəz veriləcəkdir.
Fövqəlqüdrət Ona məxsusdur və bütün varlıqlar Onun hökmü altındadırlar və Ona
mütidirlər. O (Pak və Müqəddəs), qullarının günahlarını və qüsurlarını
bağışlayır, xüsusilə, əgər onlar törətdiklərini tövbə edirlərsə. O (Pak və
Müqəddəs), hətta göylərə qədər çatan günahları da bağışlayır və möminlərin
nöqsanlarını, onlar bu dünyanı doldursalar da, bağışlayır.
ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ
ﭴﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ
(67. 3) “O,
yeddi göyü təbəqə-təbəqə yaratmışdır. Rəhmanın yaradıcılığında heç bir
uyğunsuzluq görməzsən. Bir də bax! Bir çatlaq görə bilərsənmi?”
Allah
bir-birinin üstündə yeddi göy qübbəsi yaratmış və onlara gözəl və kamil görkəm
vermişdir. Sən bu yaradılışda hər hansı bir uyğunsuzluq, yəni, naqislik və ya
çatışmazlıq görə bilməzsən. Əgər məxluq nöqsanlardan məhrumdursa, onda o, hərtərəfli
kamilliyə və gözəlliyə malik olur. Elə buna görə göylər hər baxımdan gözəldir.
Onların rəngi, görkəmi, yüksəkliyi və onlarda yerləşdirilmiş günəş və
parlaq ulduzlar, hərəkət edən və sabit planetlər gözəldir.
Göylərin xəlq edildiyi mükəmməllik insanlara yaxşı məlumdur və buna
görə Fövqəluca Allah insanlara buyurur ki, onlara tez-tez baxsınlar və
onların əlçatmazlığı üzərində düşünsünlər. Ey insan! Diqqətlə göylərə bax və
sən onlarda qüsur tapa bilməzsən.
ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ
(67. 4)
“Sonra bir daha və bir daha bax və baxışların aciz və yorğun halda özünə
qayıdacaqdır».
Göylərə
tez-tez nəzər sal və hər dəfə baxışların yorğun halda aşağı enəcəkdir, çünki sən,
hətta bundan ötrü çoxlu cəhdlər göstərsən də, bu xilqətdə qüsur və nöqsan görə
bilməyəcəksən. Sonra Fövqəluca göylərin gözəlliyindən və cazibədarlığından xəbər
verir:
ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏﮐ ﮑ ﮒ ﮓ
ﮔ ﮕ
(67. 5) “And
olsun ki, Biz dünya səmasını çıraqlarla bəzədik və onları şeytanları daşlamaq
üçün etdik. Biz onlar üçün çılğın alovlu Od əzabı hazırlamışıq».
Söhbət
insanların öz gözləri ilə görə bildikləri birinci göydən gedir. O, müxtəlif
parlaqlığa və işıq saçma qabiliyyətinə malik ulduzlarla bəzənmişdir. Əgər
göydə ulduzlar olmasaydı, onun qübbəsi zülmət içində, gözəllikdən və cazibədarlıqdan
məhrum olardı. Lakin Allah ulduzları yaratdı, göyü onlarla bəzədi və işıqlandırdı
ki, insanlar gecə qaranlığında həm quruda, həm də dənizdə düz yol tapa
bilsinlər.
Fövqəlucanın
bu ayədə yalnız aşağıdakı göyü nəzərdə tutmasına baxmayaraq, bir çox
ulduzlar hətta yeddinci göydən də yuxarıdadır. Bu, heç vəchlə Quranla
ziddiyyət təşkil etmir, çünki göylər şəffafdır və əgər ulduzlar birinci göyə
mənsub olmasalar da, onların cazibədarlığı ona çatır.
Ulduzlar həmçinin
Rəbbin hökümlərinə gizlicə qulaq asmaq istəyən şeytanları mələklərin
daşlaması üçündür. Allah ulduzları həm də göyləri şeytanlardan mühafizə etmək
üçün xəlq etmişdir və göylərdə eşitdiklərini onların yerə aparmasına icazə
vermir. Beləliklə, axan ulduzlar bu dünyada şeytanların qənimidir. Axirət həyatında
isə onlar üçün Allahın əleyhinə çıxdıqlarına və Onun bir çox qullarını doğru
yoldan çıxartdıqlarına görə odlu cəza hazırlanmışdır. Belə cəza şeytanların
ardınca gedən kafirlər üçün də hazırlanmışdır və buna görə sonra Allah
buyurur:
ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ
ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ
(67. 6) “Rəbbini
inkar edənlərə Cəhənnəmdə əzab hazırlanmışdır. Ora necə də pis təyinat
yeridir!”
(67. 7)
“Onları ora atanda, onun necə pıkhapıkqla qaynadığını eşidəcəklər”.
(67. 8) “O,
qəzəbindən partlamağa hazırdır. Hər dəfə bir dəstə oraya atıldıqda, onun
mühafizəçiləri soruşacaqlar: “Məgər sizə xəbərdarlıq edən nəsihətçi gəlməmişdi?”
Cəhənnəm əzabkeşlərini
böyük alçaldılma və şərəfsizlik çulğayacaqdır. Onlar Cəhənnəmə - mənfur və
alçaldılmış halda atılacaqlar və orada onlar müdhiş səslər eşidəcəklər. Cəhənnəm
qaynayır və kafirləri özünə çəkmək üçün hiddət və qəzəblə coşaraq parçalanmağa
hazırdır. Sən necə bilirsən, onlar oraya düşəndə başlarına nə gələcək?
Cəhənnəmin
gözətçiləri əzabkeşləri qınayacaq və onlardan soruşacaqlar: “Məgər sizə nəsihətçi
gəlməmişdi?” Siz necə oldu ki, buraya düşdünüz və hansı cinayətlərinizə görə
Cəhənnəm əzabı aldınız? Axı sizi bu barədə xəbərdar etmişdilər və bundan çəkindirmişdilər.
ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ
ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ
(67. 9)
“Onlar deyəcəklər: “Əlbəttə, bizə nəsihətçi gəlmişdi, amma biz
onu yalançı saydıq və dedik: “Allah heç bir şey nazil etməmişdir, siz böyük
azğınlıq içindəsiniz”.
Beləliklə,
onlar etiraf edəcəklər ki, nəinki cəzalandırılacaqlarını, hətta Allahın
bütün nazil etdiklərini də inkar edirdilər. Lakin onlar təkcə kafirliklə qane
olmurdular və Allahın elçilərini (onlara Allahın salamı olsun!) azğınlıqda
günahlandırmağa cəsarət göstərir və bunu hətta böyük azğınlıq
adlandırırdılar, halbuki, əslində, elçilər doğru yolun həqiqi təbliğatçılarıydılar.
Bundan da daha böyük inadkarlıq, təkəbbürlülük və zalımlıq ola bilərmi?
ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ
ﯶ
(67. 10)
“Onlar deyəcəklər: “Əgər biz qulaq assaydıq və ağıllı olsaydıq, onda bu Odun
sakinləri arasına düşməzdik».
Onlar
Allahın təlimindən və doğru yoldan uzaqlaşdıqlarını etiraf edərək, deyəcəklər:
“Əgər biz qulaq assaydıq və ağıllı olsaydıq, Cəhənnəm sakinlərinin arasına
düşməzdik». Onlar etiraf edəcəklər ki, doğru yolla getmirdilər və Allahın
nazil etdiklərinə və elçilərin təbliğ etdiklərinə itaətsizlik göstərirdilər.
Onlar həmçinin etiraf edəcəklər ki, insana böyük fayda verən və şeylərin əsil
mahiyyətini dərk etməyə, özü üçün əsil doğru yolu seçməyə və rüsvayedici nəticəsi
olan hər şeydən çəkinməyə kömək edən sağlam düşüncəyə malik deyildilər.
Doğrudan da, kafirlər haqqı dərk etmirlər və düşüncəsizdirlər və
amma biliklərə sahib olan və Rəbbinin gerçəkliyinə etiqad edən kəs haqqında
bunu demək olmaz. Belə insanlar doğruçuluğun və imanın təcəssümüdürlər.
Onlar öz itaətkarlığını Allahın vəhyini və Onun Elçisinin (ona Allahın
salavatı və salamı olsun!) təlimini öyrənməklə sübuta yetirir, onların mənalarını
qavrayır və işlərində onlara istinad edirlər. Onların ağlının paklığının
və qüsursuzluğunun dəlili isə onların haqqı və azğınlığı, xeyirxahlığı və
nöqsanı, yaxşılığı və pisliyi təyin etməkdə yanlışlığa yol verməməsidir.
Onların imanı, Allahın onlara göstərdiyi lütüfkarlığı və onların Rəbbin
vəhyinə uyğun gələnə nə dərəcədə tərəfdar olmaları və möhkəm mənaya nə dərəcədə
etiqad etmələri qədər güclüdür.
Həmd olsun
Allaha ki, O (Pak və Müqəddəs), seçdiyi kəslərə Öz mərhəməti ilə himayə edir,
istədiyinə lütüfkarlıq göstərir və yalnız xeyirxahlıq etməyi bacarmayanı köməyindən
və yardımından məhrum edir! Cəhənnəmə atılacaq və orada öz zalımlıqlarını
və inadcıllıqlarını dərk edəcək belə fasiqlər haqqında Fövqəluca Allah
buyurur:
ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ
(67. 11)
“Onlar günahlarını etiraf edirlər. Qəhr olsun Od sakinləri!”
Rədd olun!
Siz necə də alçaldılmış və bədbəxtsiniz! Bundan da dəhşətli və daha pis nə ola
bilər? Onlar Allahın mükafatından məhrum ediləcək və əbədi olaraq alov içində
qalacaqlar və o da onların bədənlərini qarsalayayıb yandıracaq, ürəklərini
bişirəcəkdir.
Allah kafirlərin
aqibətini xatırlatdıqdan sonra, bəxtəvər möminləri nələrin gözlədiyini xəbər
verir:
ﯽ ﯾ ﯿ ﰀ ﰁ ﰂ ﰃ ﰄ ﰅ ﰆ
(67. 12) “Həqiqətən,
Rəbbindən, Onu gözlə görmədən, qorxanlara bağışlanma və böyük mükafat
hazırlanmışdır».
Onlar Allahdan həmişə və bütün hallarda və, hətta, onları, Allahın
Özündən başqa, heç kim görmədikdə də, qorxurlar. Onlar Ona itaətsizlik göstərmir
və Onun verdiyi hökümlərində heç nəyi nəzərdən qaçırmırlar. Allah onların
günahlarını bağışlayacaq, onları şərdən xilas və Cəhənnəm cəzasından azad
edəcəkdir. Bununla yanaşı O (Pak və Müqəddəs), onlara böyük mükafat bəxş
edəcəkdir. Bu - əbədi Cənnət gözəllikləri, əzəmətli mülklər, fasiləsiz ləzzətlər,
saraylar və yüksək qəsrlər, cazibədar hurilər, çoxsaylı qulluqçular və əbədi
gənc yeniyetmələr olacaqdır. Lakin onların arasında daha böyük və daha
füsunkar bir şey də vardır. Bu – Rəhimli Allahın lütüfkarlığıdır ki, ona Cənnətin
bütün sakinləri layiq görüləcəklər.
ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ
(67. 13)
“Nitqinizi gizli saxlasınız da, aşkar söyləsəniz də, O, köksünüzdə olanları
bilir”.
Allah Özünün hər şeyi əhatə edən elmini xüsusilə nəzərə çarpdırır
və bəyan edir ki, məxluqlarının gizlətdikləri və ya aşkar bildirdikləri Ona
eyni dərəcədə yaxşı məlumdur. Heç bir sirr Ondan gizli qala bilməz, çünki O (Pak
və Müqəddəs), bütün gizli niyyətlər və fikirlərdən agahdır. Onda hətta
başqa insanlara məlum olan danışıqlar və işlərdən heç bəhs etməyə də dəyməz.
Sonra Allah Özünün mütləq elminə hikmətli bir sübut gətirərək belə buyurur:
ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ
(67. 14) “Məgər
Xəlqedən bilməzmi? Axı O – Lətifdir, Xəbərdarolandır!”
Məgər bütün
varlıqları yaradan və hər şeyə mükəmməl və gözəl sima bəxş edən Xaliq Öz məxluqları
haqqında bilməyəcəkmi? O (Pak və Müqəddəs), hər şey, hətta gizli niyyətlər,
sirlər və məxfi saxlanan fikirlər haqqında ən incə elm Sahibidir. Fövqəluca
həmçinin buyurur: “Ona onsuz da bütün sirli və məxfi olanlar məlumdur” (Taha,
20/7). O (Pak və Müqəddəs), sevimli qullarına qarşı xeyirxahdır və onlara Öz mərhəməti
və xeyirxahlığı ilə, onların özlərinin belə xəbərləri olmadığı halda, himayə
edir. O (Pak və Müqəddəs), onları şərdən elə etibarlı qoruyur ki, onlar hətta
belə bir himayəni heç gözləmirlər də. O (Pak və Müqəddəs), onları yüksəkliklərə
ucaldıb, elə yollarla aparır ki, onlar hətta ağıllarına belə gətirməzlər. Bəzən
O (Pak və Müqəddəs), onlara dünya həyatının çətinliklərini daddırır ki,
bunun sayəsində onları ən əziz məqsədlərinə çatdıra bilmək üçün sınaqdan keçirsin.
ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ
ﭯﭰ ﭱ ﭲ ﭳ
(67. 15) “O,
yeri sizə ram etdi ki, onun üstündə yeriyəsiniz və Onun ruzisindən yeyəsiniz.
Dirildilib, Ona qaytarılacaqsınız».
O (Pak və Müqəddəs), sizə yer üzərində hökümranlıq etməyi əta etdi və
onu qarşınızda mütiləşdirdi ki, öz ehtiyaclarınızı ödəyəsiniz, onun üstündə
ağac əkəsiniz, məhsul yığasınız, evlər tikib, uzaq diyarlara və əcnəbi məmləkətlərin
şəhərlərinə aparan yollar salasınız.
Beləcə yer
üzərində dolanacaq tapmaq və fayda əldə etmək məqsədi ilə səfərə çıxın və
sizə nəsib edilən ruzidən yeyin. Lakin unutmayın ki, siz, Allahın sizi
sınaqdan keçirdiyi bu dünyanı tərk edəcəksiniz. O (Pak və Müqəddəs), bu
dünyanı Axirət həyatı üçün fəaliyyət meydanı etmişdir. Həqiqətən, siz öləcəksiniz
və sonra dirildilərək, Allahın hüzurunda toplanacaqsınız ki, O (Pak və Müqəddəs),
xeyirxah və bədxah əməllərinizə görə sizə əvəzini versin.
ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ
ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ
(67. 16) “Məgər
siz Göydəkinin yerə sizi udmağı əmr etməyəcəyinə əminsinizmi? Onda yer təlatümə
gələcəkdir”.
(67. 17) “Məgər
siz Göydəkinin üstünüzə daş-kəsəkli qasırğa göndərməyəcəyinə əminsinizmi?
Siz tezliklə Mənim xəbərdarlığımın necə olacağını biləcəksiniz!”
Bu sözlərdə ara vermədən özbaşınalıqlar edənlərin, Allahın qanunlarını
pozanların və Onun hökümlərinə itaətsizlik göstərənlərin ünvanına vahiməyə
salma və təhdid eşidilir. Bunun nəticəsi kimi, onlar qisas alınmağa və cəzalandırılmağa
layiqdirlər. Məgər siz bütün məxluqlarından üstün olan Fövqəluca Allahdan qorxmursunuz?
Axı O (Pak və Müqəddəs), yeri sizi udmağa məcbur edə bilər və onda o, sizinlə
birlikdə elə təlatümə gələr ki, siz hamınız həlak olarsınız, qırılıb-çatılarsınız.
Məgər siz göylərdən sizi haqlaya bilən Allahın qisasından ehtiyat
etmirsiniz? Lap yaxın vaxtlarda elçilərin və Kitabların sizi çəkindirdikləri
şeylərin həqiqətə necə çevriləcəyini görəcəksiniz. Elə fikirləşməyin
ki, əgər göylərdən və yerdən günahkarların üstünə düşəcək cəzadan qorxmursunuzsa,
onda o sizdən yan ötüşər. Siz hökmən öz cinayətlərinizin nəticəsini,
Allahın sizə möhlət verib-verməməsindən asılı olmayaraq, görəcəksiniz!
ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ
(67. 18)
“And olsun ki, onlardan əvvəlkilər də yalan saymışdılar. Məni inkar etmənin
nəticəsi gör necə oldu!”
Sizdən əvvəlkilərin arasında da Allahın ayələrini yalan hesab edənlər
var idi. Fövqəluca Allah onları vəhv etdi. Baxın görün, Onun ifşa etməsi necə
oldu! O (Pak və Müqəddəs), onları bu dünyada cəzalandırıb, darmadağın etdi və
onların Axirət həyatı üçün də cəza hazırlamışdır. Sizi də belə bir aqibətin
gözləyəcəyindən çəkinin!
ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ
ﮝﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ
(67. 19) “Məgər onlar öz üzərlərində qanadlarını geniş açıb-yığan
quşları görməyiblərmi? Onları Mərhəmətlidən başqa heç kim saxlamır. Həqiqətən,
O, hər şeyi görür».
Rəbb
insanları, Allahın iradəsinə itaətkar olan quşların uçuşu üzərində düşünməyə
çağırır. O (Pak və Müqəddəs), səmanı
və havanı onlara ram etdirmişdir. Onlar uçan zaman qanadlarını geniş açır və
yerə endikdə isə onları yığırlar. Onlar havada uçur, öz istəkləri ilə və şəraitdən
asılı olaraq uçuş istiqamətini dəyişirlər. Havada onların müvazinətini Mərhəmətli
Allahdan başqa kimsə saxlamır. O (Pak və Müqəddəs), onları göydə uçmağa
yararlı olan bir görkəmdə xəlq etmişdir. Əgər insan bu barədə düşünsə, onda Xaliqin
fövqəlqüdrəti və Onun yaratdıqlarına göstərdiyi hökmdar qayğısı ona aydın
olar. Belə olduqda, o başa düşər ki, yalnız Allah Öz qullarının ibadətinə
layiqdir. Həqiqətən, O (Pak və Müqəddəs), bütün
varlıqları görür və Öz məxluqlarını ilahi hikmətinə uyğun olaraq idarə
edir..
Sonra Fövqəluca
Allah Onun əmrlərini yerinə yetirməkdən boyun qaçıran və haqdan üz döndərən
dikbaş günahkarlara müraciət edərək, belə buyurur:
ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓﯔ ﯕ
ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ
(67. 20) “Mərhəmətlidən
başqa sizə yardım edəcək döyüşçüləriniz kim ola bilər? Həqiqətən,
kafirlər qəflətdədirlər!”
Əgər Mərhəmətli Allah sizi cəzalandırmaq qərarına
gəlsə, məgər döyüşçüləriniz sizi bəladan xilas edə bilərlərmi? Düşmənlərinizlə
mübarizədə, sizə, ümumiyyətlə, Ondan başqa kim kömək etmək qüdrətinə
malikdir? Yadda saxlayın ki, yalnız O (Pak və Müqəddəs), kömək göstərir və
qüdrət bəxş edir və yalnız O (Pak və Müqəddəs), sarsıdır və alçaldır. Əgər
bütün məxluqlar insanı bir düşmənindən qorumaq üçün bir yerə toplaşsalar da,
hətta onun düşməni ən aciz olsa da belə, O (Pak və Müqəddəs), istəmədikcə,
onlar ona heç nə ilə kömək edə bilməzlər. Lakin kafirlər Mərhəmətli Allahdan
başqa heç kimin onlara kömək edə bilməyəcəyini bildiklərinə baxmayaraq,
iman gətirməməkdə davam edirlər. Həqiqətən, onlar axmaqdırlar və qəflətdədirlər.
ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ
ﯧ ﯨ
(67. 21) “O,
Öz ruzisini kəsərsə, sizə kim ruzi verə bilər? Lakin onlar həddi aşmışlar və
nifrət içindədirlər».
Ruzi Allahın
əlindədir. Əgər O (Pak və Müqəddəs), sizi ruzidən məhrum edərsə, onda heç kim
sizi yedizdirə bilməz. İstənilən yaradılmış varlıq hədsiz dərəcədə zəifdir
və hətta özünü belə yedirməyə gücü çatmaz. Bəs onda o, başqasını necə
doyuzdura bilər? Bax buna görə, qullarına mərhəmət göstərən və ruzi verən yalnız
Fövqəlqüdrətli Xeyirxah Ona ibadət edilməsinə layiqdir. Amma kafirlər, buna
baxmayaraq, haqqın qarşısında təkəbbür göstərir və haqq dindən uzaqlaşmaqda
davam edirlər.
ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ
ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ
(67. 22)
“İndi kim daha doğru yolla gedir: üzüstə yıxılıb-qalxanmı və ya doğru yolla
dümdüz gedənmi?”
Bir adam
azğınlıq zülmətində dolaşaraq imansızlığa batır və aləm onun gözündə tərsinə
çevrilir, haqq onun gözündə yalan olur, yalan isə haqq olur. Bir digəri isə həqiqəti
dərk edir, onu özünün bələdçisi seçir və hər hansı bir şəraitdə bu yoldan nə
sözü, nə də əməli ilə dönmədən, onu həyata tətbiq etməyə başlayır. Bu insanlara,
sadəcə, baxmaq kifayətdir ki, onların arasındakı fərqi görəsən və anlayasan
ki, onlardan hansı biri doğru yola ayaq basmış, hansısı isə azğınlığa
batmışdır. İnsanın əməlləri onu özü haqqında təmtəraqlı danışıqlarından daha
yaxşı səciyyələndirir.
ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾﯿ ﰀ ﰁ
ﰂ ﰃ
(67. 23)
“De: “O – sizi Xəlqedən və sizə qulaq, göz və ürək Verəndir. Necə də az
şükür edirsiniz!”
Fövqəluca bir daha izah edir ki, yalnız O (Pak və Müqəddəs), ibadətə
layiqdir və Öz qullarını Ona şükür etməyə və Ondan başqa heç kimə ibadət etməməyə
çağırır. O (Pak və Müqəddəs), olmadığınız bir halda, sizi köməkçilərdən
istifadə etmədən yaratmışdır. O (Pak və Müqəddəs), sizin simanızı kamil
etmiş və sizə eşitmə, görmə orqanları və ürək əta etmişdir. Bu – insan orqanizminin
üç ən gözəl orqanlarıdır və insan onların sayəsində özünün ən ecazkar fiziki
qabiliyiyyətlərinə malikdir. Lakin bu nemətlərə baxmayaraq, şükür edən
insanlar çox azdır və belələrinin təşəkkürü də cüzidir.
ﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰈ ﰉ ﰊ ﰋ ﰌ
(67. 24)
“De: “O – sizi yer üzünə Yayandır və siz Onun yanında toplanacaqsınız”.
Allah sizi
bütün yer üzünə yaydı və yer kürəsinin müxtəlif guşələrində yerləşdirdi və
sonra da sizə Öz hökümlərini və qadağalarını nazil etdi, sizə istifadə
etdiyiniz nemətlər bağışladı. Bütün bunlardan sonra siz öləcəksiniz və
Yaradanın hüzurunda Qiyamət günü toplanılacaqsınız.
ﰍ ﰎ ﰏ ﰐ ﰑ ﰒ ﰓ ﰔ
(67. 25)
“Onlar deyirlər: “Əgər siz doğru deyirsinizsə, onda vəd edilən nə vaxt
başlayacaqdır?”
İnadkar
kafirlər Allahın vəd etdiyi əvəzin veriləcəyini inkar edir və onun haqq olması
barədə mübahisəyə girişməyə cəhd göstərirlər və soruşurlar: “Əgər doğru
deyirsinizsə, onda bu vəd nə vaxt icra olunacaq?” Onlar elçilərdən və möminlərdən
onların haqlı olmalarına sübut kimi, dünyanın sonunun başlayacağı vaxtın
onlara xəbər verilməsini tələb edirlər və bu bir daha onların şərəfsizliyini
və inadkarlığını təsdiq edir.
ﰕ ﰖ ﰗ ﰘ ﰙ ﰚ
ﰛ ﰜ ﰝ ﰞ
(67. 26)
“De: “Həqiqətən, o bilik Allahın dərgahındadır, mən isə, həqiqətən, açıq-aşkar
xəbərdarlıq edənəm”.
Bu barədə heç bir məxluq bilmir. Dünyanın Sonunun başlayacağı
vaxt haqqında xəbəri elçilərdən (onlara Allahın salamı olsun!) onun başlanmasının
müddətini bildirməyi tələb etmir, insanın sadiqliyini təsdiq edən bu
deyil, onun təqdim etdiyi dəlillərdir. Fövqəluca Allah insanlara Öz Peyğəmbərinin
(ona Allahın salavatı və salamı olsun!) və Kitabının həqiqiliyini təsdiq
edən kifayət qədər dəlillər və möcüzələr nazil etmişdir ki, bunlardan
sonra haqqa diqqətlə yanaşan və onu təsdiq etməyə hazır olanlarda şübhəyə
yer qalmamalıdır.
ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ
ﭜ ﭝ ﭞ
(67. 27)
“Onlar onu öz yaxınlığında gördükləri gün kafirlərin üzü qaralacaq və
onlara deyiləcək: “Bu – sizin çağırdığınızdır!”
Kafirlər
haqqı inkar edir, aldanış və azğınlıq içində yalnız bu dünyada qalırlar.
Qisas vaxtı qəfildən gəldikdə, onlar cəzanı öz yaxınlıqlarında görəcəklər.
Bu onları kədərləndirəcək, təşvişə salacaq və dəhşətə gətirəcəkdir. Üzlərinin
ifadəsi dəyişəcək, mələklər isə onları qınamağa başlayacaq və deyəcəklər: “Bu
– sizin istədiklərinizdir». Bu gün siz öz gözlərinizlə bunu görürsünüz. Görmədikləriniz
aydınlaşdı, lakin artıq nəyi isə düzəltmək gecdir. Sizə yalnız bu cəzanı çəkmək
qalır.
ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ
ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ
(67. 28)
“De: “Necə bilirsiniz, əgər Allah məni və mənimlə olanları məhv edərsə və
ya bizə rəhm edərsə, onda kafirləri ağrı-acılı əzabdan kim qoruyacaq?”
Muhəmməd Peyğəmbərin (ona Allahın salavatı və salamı olsun!)
zamanında kafirlər onun (s.ə.s.) dəvətini rədd etmişdilər, ona (s.ə.s.) ölüm
arzulamışdılar və onun (s.ə.s) əleyhinə sui-qəsd hazırlamışdılar.
Fövqəluca isə onun (s.ə.s) düşmənlərinə belə deməsini əmr etmişdi: “Əgər istəkləriniz
doğrulsa da, mən və ardıcıllarım həlak edilsək də, bu sizə heç bir fayda gətirməyəcək,
çünki siz Allahın ayələrini inkar etdiniz və Allahın cəzasına layiq görülmüsünüz.
Kim sizə dəhşətli əzabdan xilas olmağa yardım edəcək? O artıq öncədən qərarlaşdırılmışdır.
Sizin mənə zərər vurmaq cəhdləriniz və səyləriniz əbəsdir və sizə heç bir
fayda verməyəcəkdir”.
Kafirlər mütləq Cəhənnəmə düşəcəklər. Onlar özlərini mömin hesab
etdiklərinə, Peyğəmbəri (s.ə.s.) isə yolunu azmış saydıqlarına, onunla (s.ə.s.) mübahisəyə
girişdiklərinə və ona (s.ə.s.) qaşı döyüşdüklərinə görə oraya düşəcəklər. Kimin doğru yolla getməsinin hər kəsə aydın olması
üçün Allah Peyğəmbərinə (s.ə.s.) əmr etmişdi ki, onun
özünün (s.ə.s.) və davamçılarının iman gətirdikləri haqq barəsində
insanlara xəbər versin.
ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ
ﭻ ﭼ ﭽ
(67. 29)
“De: “O – Mərhəmətlidir! Biz Ona iman gətirmişik və yalnız Ona təvəkkül
edirik və siz kimin açıq-aşkar azğınlıqda olduğunu biləcəksiniz».
Onun (s.ə.s)
bəyan etdiyi din – həm qəlbdə yaranmış möhkəm imandan, həm də qəlbən və bədən
əzaları ilə yerinə yetirilən saleh əməllərdən ibarətdir. Hər əməlin Allaha təvəkkül
etmək sayəsində yerinə yetdiyi və kamilliyə nail olduğuna görə, O (Pak və
Müqəddəs), onu digər xeyirxah əməllər sırasından seçib ayırmışdır. Buna baxmayaraq,
təvəkkül imanın yalnız bir zəruri tərkib hissəsidir və bu barədə Fövqəluca
belə buyurur: «...Əgər siz möminsinizsə, yalnız Allaha təvəkkül edin” (Maidə,
5/23)[1].
Beləliklə, əgər Allahın Elçisi (ona Allahın salavatı və salamı olsun!)
və ardıcılları müvəffəqiyyətin və əsil xoşbəxtliyin nail olunduğu belə gözəl
məziyyətlərlə səciyyələndirilirlərsə, onda onların düşmənləri həmin keyfiyyətlərdən
mütləq məhrum ediləcəklər. Onlar imandan məhrum edilmişlər və Rəbbə təvəkkül
etmirlər. Hər bir insan bu meyarlara istinad edərək, kimin doğru yolla getdiyini
və kimin də açıq-aşkar yolunu azdığını təyin edə bilər.
Sonra Fövqəluca
qeyd edir ki, yalnız O (Pak və Müqəddəs), qullarına
nemət və lütfünü, o cümlədən suyu nazil edir. O (Pak və Müqəddəs), sudan hər
cür canlı varlıqlar xəlq etmişdir.
ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ
(67. 30)
“De: “Necə bilirsiniz, əgər səhərədək suyunuz çəkilsə, kim sizə çeşmə suyu əta
edər?”
İçdiyiniz və
heyvanlarınıza içirdiyiniz suyu, bağlarınızı və əkin sahələrinizi suladığınız
suyu kim nazil edər? Bu, elə bir sualdır ki, onun cavabı tam aydındır, çünki
Fövqəluca Allahdan başqa heç kim bunu edə bilməz.
[1] Bu ayədə
tərcümə etdiyim şərhin rusca mətnində bu tərkibdə («Уповайте
только на Аллаха, если вы являетесь верующими» (5:23) ) verilmişdi.
Lakin Quran ayəsini orijinalından araşdırdıqda, onun həmin ayədən (Maidə,
5/23) yalnız bir fraqment (قَالَ رَجُلَانِ مِنَ الَّذٖينَ
يَخَافُونَ اَنْعَمَ اللّٰهُ عَلَيْهِمَا ادْخُلُوا عَلَيْهِمُ الْبَابَ فَاِذَا
دَخَلْتُمُوهُ فَاِنَّكُمْ غَالِبُونَ وَعَلَى اللّٰهِ فَتَوَكَّلُوا اِنْ
كُنْتُمْ مُؤْمِنٖينَ) olduğunu
aşkar etdim . Bunu qeyd etməyimin səbəbi – dəyərli oxucuların belə hallara
xüsusi diqqət yetirməsi ilə əlaqədardır. Təfsiri tərcümə etdiyim rus dilindəki
mətndə Quran ayələrinin fraqment (ayənin əvvəlindən, ortasından və ya sonundan
müəyyən bir hissəsinin verilməsinə baxmayaraq, belə sitatın xüsusi formatda
verilməməsi, ərəbcə bilən oxucunu çaşdırır, onda elə təsəvvür oyadır ki, ayə
Azərbaycan dilinə natamam və ya naqis tərcümə edilmişdir. Bu isə
(fraqmentarlığın göstərilməməsi) bu Təfsirdə məndən öncəki ilk tərcüməçinin
stilistikası ilə əlaqədardır. Bu Kitabda fraqmentar verilən ayələrin böyük əksəriyyətini
araşdırıb (nəzərimdən qaçanları istisna etmirəm), onlara zəruri təshihlər etməyə
çalışmışam, yəni onları ədəbiyyatda qəbul edilmiş qaydaya uyğunlaşdırmışam.
F.S.
Комментариев нет:
Отправить комментарий