Ə.Səədi. Təfsir. I c. 3.38 - 3.82 - ci ayələr

ﭑ  ﭒ  ﭓ  ﭔﭕ  ﭖ  ﭗ  ﭘ  ﭙ  ﭚ  ﭛ  ﭜ    ﭝﭞ  ﭟ        ﭠ  ﭡ  ﭢ 

(3.38) “Elə oradaca Zəkəriyyə Rəbbinə dua edərək dedi: “Ey Rəbbim! Öz tərəfindən mənə pak bir nəsil bəxş et! Şübhəsiz ki, Sən duaları Eşidənsən”.

Zəkəriyyə Allahın Məryəmə əta etdiyi mərhəmətini gördükdə, o qərara aldı ki, Fövqəluca Allah­dan bir uşaq istəsin, hərçənd onun vəziyyətində olan insanlar zürriyyətlərinin olacağına ümid bəsləmirlər.

ﭣ  ﭤ  ﭥ  ﭦ   ﭧ  ﭨ  ﭩ  ﭪ  ﭫ  ﭬ  ﭭ   ﭮ  ﭯ   ﭰ   ﭱ  ﭲ  ﭳ  ﭴ  ﭵ  ﭶ  ﭷ 

(3.39) “O, mehrabda durub namaz qılarkən mələklər onu ça­ğır­dılar: “Allah səni, Allah tərəfindən olan Kəlməni təsdiq edən, qövmü­nün ağası, nəfsinə hakim və əməlisalehlərdən bir peyğəmbər olacaq Yəhya ilə müjdələyir”.

Yəhya, adı Məryəm oğlu İsa olan Allahın Kəlməsinin həqiqət olduğunu təsdiq etməli idi. Əməlisaleh Yəhya peyğəmbərin zühur edəcəyi haqqında müjdə həm də özündə Məryəm oğlu İsa məsihin peyğəmbər­liyini ehtiva edir və onun Sözünün doğruluğunu təsdiqləyirdi.

Qüdrətli Allahın qayğısı nəticəsində Məryəm oğlu İsanın şərəflən­dirildiyi Allah Sözü əzəmətlidir. O, Allahın məxluqları yaratdığı vasitə ilə bağlı hökmlər sırasına daxildir. Bununla əlaqədar Fövqəluca Allah buyurur: “Həqiqətən, Allah yanında İsanın məsəli, Adəmin məsəli kimi­dir. Allah onu torpaqdan yaratdı, sonra ona “Ol!” – dedi, o da oldu” (Ali-İmran, 3/59).

Yəhyanın qismətinə – Allahın elçilərinin ən fəzilətli və ən şərəflilə­rindən biri olmaq, əməlisalehliyin ən yüksək pilləsinə qalxmaq və mətin bir kişi kimi böyümək düşürdü. Belə bir rəy var ki, “xasur” sözü “uşağı olmayan və qadınlara maraq duymayan insan” mənasını verir. Baş­qa bir şərhə görə isə, həmin söz “günahlardan qaçan və zərər verə bilən şiddətli həvəsdən çəkinən qüsursuz adam” mənasındadır. Sonuncu izah daha münasibdir.

ﭸ  ﭹ    ﭺ  ﭻ  ﭼ  ﭽ  ﭾ  ﭿ  ﮀ  ﮁ  ﮂﮃ  ﮄ   ﮅ  ﮆ  ﮇ  ﮈ  ﮉ  ﮊ 

(3.40) “O dedi: “Ey Rəbbim! Qocalıq məni haqladığı vaxt, zöv­cəm də sonsuz ikən mənim necə oğlum ola bilər?” Allah dedi: “Allah beləcə istədiyini edər”.

Zəkəriyyəyə iki səbəb uşağı olmasına mane olmuşdu və o, mane­ələrin mövcud olmasına baxmayaraq, uşağının necə olacağını bilmək istəyirdi. Allahın müdrikliyi isə tələb edirdi ki, Kainatda baş verən ha­disələr yaxşı məlum olan qanunauyğunluqlara tabe olsun. Lakin Allah möcüzələr törətməyə qadir olduğu üçün O, Öz istədiyini həyata keçirir. Bütün hadisələr Onun hakimiyyəti altındadır və Onun arzu etməsindən asılıdır və hadisənin hər hansı mürəkkəbliyi Onun üçün heç bir çətinlik təşkil etmir.

ﮋ  ﮌ  ﮍ  ﮎ  ﮏﮐ   ﮑ  ﮒ  ﮓ  ﮔ  ﮕ  ﮖ  ﮗ  ﮘ     ﮙﮚ  ﮛ   ﮜ  ﮝ  ﮞ  ﮟ  ﮠ  ﮡ 

(3.41) “O dedi: “Ey Rəbbim! Mənim üçün bir əlamət təyin et”. Allah dedi: “Sənin əlamətin, üç gün insanlarla ancaq işarə ilə danışmaq olacaqdır. Həmin vaxtda Rəbbini çox yad et və səhər-axşam Onun şəninə təriflər de!”

Zəkəriyyə müjdəyə daha da sevinməsi üçün Allahdan xahiş edir ki, ona bir möcüzə göstərsin. O, Rəbbinin dediyi sözlərin doğruluğuna əmin idi, amma insan Allahın mərhəmətinin əlamətlərini görəndə qəlbi fərəh­lənir, ürəyi rahatlanır. Allah bir əlamət kimi onun insanlarla üç gün işarə­lərlə danışacağına və Onu hər günün əvvəlində və sonunda tərifləməsinə hökm verir.

Üç gün ərzində susmaq əmri, hətta çox yaşlı qocanın və qısır qadının da uşaqları ola biləcəyini ona xatırlatdı. Onun üçün bir əlamət də onun insanlarla danışa bilmədiyi halda, dilinin daima Allahı zikr etməklə və tərifləməklə məşğul olması idi. Bu, Zəkəriyyəni olduqca sevindir­mişdi və o, Allaha həmdüsəna etməyə, şəfəq qaralarkən və dan yeri ağararkən Onu çoxlu-çoxlu zikr etməyə başladı.

Yəhya peyğəmbərin doğulması, İmran qızı Məryəmin Zəkəriyyəyə gətirdiyi bərəkətin nəticəsi idi. Çünki Allahın, qulu Məryəmə bəxş etdiyi hesabsız gözəl qismət peyğəmbəri itaətkarlıq və mütiliklə Allaha müraciət etməyə sövq etdi. Şübhəsiz ki, bütün səbəblər və zəruri şərtlər Allah tərə­findən yaradılır, amma O, savab qazandıran əməlləri Öz qulları ilə əlaqə­ləndirir ki, onların şan-şöhrətini artırsın və mükafatlarını çoxaltsın.

ﮢ  ﮣ   ﮤ  ﮥ  ﮦ  ﮧ  ﮨ  ﮩ  ﮪ   ﮫ  ﮬ  ﮭ  ﮮ 

(3.42) “Bir zaman mələklər dedilər: “Ey Məryəm! Həqiqətən, Allah səni seçdi, təmizlədi və aləmlərin qadınlarından üstün etdi”.

Fövqəluca Allah bir daha buyurur ki, Məryəm özünü ibadətə həsr edərək kamilliyə və böyük yüksəkliklərə ucalmağı bacardı. Mələklər ona dedilər: “Ey Məryəm! Allah səni seçmiş, sənə gözəl keyfiyyətlər və mükəmməl əxlaq bəxş etmişdir. Allah səni pis adətlərdən təmizləmiş aləmlərin qadınlarından yüksəyə qaldırmışdır”.

Muhəmməd Peyğəmbər (s.ə.s.) demişdir: “Çox kişilər kamilliyə nail olmuşlar, amma qadınlar arasında buna təkcə İmran qızı Məryəm; Müzahimin qızı Asiyə və Xuveylidin qızı Xədicə nail olmuşlar. Aişə isə, sarid[1] bütün ləzzətli yeməklərdən üstün olduğu kimi, qalan bütün qadınlardan üstündür”.

ﮯﮰﮱﯓ ﯔﯕﯖﯗ 

(3.43) “Ey Məryəm! Rəbbinə itaət et, səcdə qıl və rükuya ge­dən­lərlə birlikdə rükuya get!”

Mələklər Məryəmi çağırdılar ki, o, Allahın mərhəmətinə sevinsin, Ona həmd etsin, Onun qarşısında öz borcunu yerinə yetirsin və Ona layiqincə xidmət etsin. Onlar ona tapşırdılar ki, çoxlu savab işlər görsün, Allahın qarşısında müti olsun, daima Ona itaətkar olsun və Ona ibadət edənlərlə birlikdə namaz qılsın. O, ona nə tapşırılmışdısa, yerinə yetirdi və kamilliyə nail olaraq, çoxlarını ötüb keçdi.

ﯘ  ﯙ  ﯚ  ﯛ  ﯜ   ﯝﯞ  ﯟ  ﯠ       ﯡ  ﯢ  ﯣ  ﯤ  ﯥ  ﯦ   ﯧ  ﯨ  ﯩ  ﯪ  ﯫ  ﯬ  ﯭ 

(3.44) “Bunlar qeyb xəbərlərindəndir ki, onu sənə vəhy edirik. Hansının Məryəmi himayə edəcəyi barədə qələmlərini püşk atdıqları zaman sən onların yanında deyildin. Bir-birilərilə mübahisə etdikdə də sən onların yanında deyildin”.

Bu hekayət, Quranın digər çoxsaylı rəvayətləri kimi, Muhəmmədin (s.ə.s.) peyğəmbərli­yinin həqiqiliyinin ən böyük dəlillərindən biridir. Bu əhvalat insanlara keçmiş günlərin hadisələri haqqında müfəssəl və səhih, artırmadan və azaltmadan məlumat verir. Bu isə o deməkdir ki, Peyğəmbər (s.ə.s.) bildiklərini vəhy yolu ilə Qüdrətli və Müdrik Rəbbin­dən əldə edirdi, insanlar­dan öyrənmirdi. O, Məryəmin anası qızını İsrail oğullarının yanına gətirəndə, onlar ağsaqqalları­nın qızına kimin himayə edəcəyi və məsləhətçisi olacağı barədə bir-biriləri ilə mübahisə etməyə başlayanda, onların arasında deyildi. Onlardan hər biri bu xeyirxah işi yerinə yetirmək və Allahdan mükafat qazanmaq istəyirdi və uzun-uzadı mübahisə, onlar püşk atmaq qərarına gəldik­­dən sonra kəsildi. Onlar öz qələmlərini atdıqdan sonra, püşk Zəkəriyyəyə düşdü. Beləliklə də Allah ona və Məryəmə böyük lütfkarlıq göstərdi.

Muhəmməd Peyğəmbər (s.ə.s.) bu hadisələrin şahidi deyildi, in­san­lara çatdırmaq üçün onların barəsində heç nə bilə bilməzdi. Təkcə Allah ona bu hekayəti xəbər verə bilərdi. O, Quran hekayətlərini nazil edir ki, insanlar onlardan faydalı nəticələr çıxarsınlar. Bu nəticələrdən ən mühü­mü isə, Allahın təkliyinin, Muhəmmədin (s.ə.s.) peyğəmbərliyinin, öldük­dən sonra dirilmənin və İslam dininin digər əsas müddəalarının həqiqi­li­yinin etiraf edilməsidir.

ﯮ  ﯯ   ﯰ  ﯱ  ﯲ  ﯳ  ﯴ  ﯵ  ﯶ  ﯷ  ﯸ     ﯹ  ﯺ  ﯻ  ﯼ  ﯽ  ﯾ  ﯿ  ﰀ  ﰁ  ﰂ  

(3.45) “O zaman mələklər dedilər: “Ey Məryəm! Həqiqətən, Allah səni Öz tərəfindən, adı Məryəm oğlu İsa Məsih olan bir kəlimə ilə müjdələyir. O, bu dünyada və Axirətdə şan-şöhrətli və Allaha yaxınlaşdırılmışlardan olacaqdır”.

ﭑﭒﭓﭔ ﭕﭖﭗﭘ  

(3.46) “O, həm beşikdə ikən, həm də yetkin çağında insanlarla danışacaqdır və salehlərdən olacaqdır”.

Həm bu dünyada və həm də Axirət həyatında Məsihin qismətinə insanlar arasında yüksək səviyyədə ehtiram edilən şəxs olmaq nəsib edilmişdi. Ona Allahın yaxınlarından biri olmaq və ən yüksək pillələrdən birini tutmaq qismət olunmuşdu. Şübhəsiz ki, bu müjdə heç bir digər sevindirici xəbərlərə bənzəmirdi. Xəbərdə deyilirdi ki, Məsih beşikdə ikən insanlarla danışacaq. Bu isə Allahın möcüzələrindən biri və Onun Məryəmə və həmçinin bütün qalan insanlara göstərdiyi mərhəmətiydi. Məsih böyüyəndə də insanlarla danışacaqdı. Sonuncu, onun peyğəm­bər­lik təbliğatını və nəsihətlərini nəzərdə tutur.

Körpənin beşikdə heyranedici nitqi möcüzə idi və onun doğru­çu­lu­ğunun və peyğəmbər­liyinin dəlili və həmçinin onun, adamlar tərəfindən nahaq ittiham etdikləri anasının iyrənc günaha aidiyyəti olmadığının təsdiqi idi. Böyüdükdən sonra Məsihin söylədikləri moizələr insanlara böyük faydalar verirdi, axı o, Rəbb ilə bəşəriyyət arasında vasitəçi idi, ona onlara vəhyləri çatdırmaq, onlara dini və Allahın qanunlarını öyrətmək tapşırılmışdı. O, ürəyi Allah haqqında biliklərlə və Ona məhəbbətlə dolu olan salehlərdən idi və dili daima Allahı zikr etməklə, Ona həmdüsənalar yollamaqla məşğuldu. Salehlər bütün varlıqları ilə yorulmadan savab işlər görür və Rəbbə qulluq edirlər.

ﭙ  ﭚ  ﭛ  ﭜ  ﭝ  ﭞ   ﭟ  ﭠ  ﭡﭢ  ﭣ  ﭤ   ﭥ  ﭦ  ﭧ  ﭨﭩ  ﭪ    ﭫ  ﭬ  ﭭ  ﭮ  ﭯ   ﭰ      ﭱ  ﭲ  

 (3.47) “Məryəm dedi: “Ey Rəbbim! Mənə bir insan toxunma­dığı bir halda necə övla­dım ola bilər?” Allah dedi: “Allah beləcə istədiyini yaradır. O, bir işin olmasını istə­dik­də ona ancaq “Ol!” – deyir, o da olur”.

 Məryəm ona bir kişi toxunmadığı halda uşağı olacağına təəccüb­lən­mişdi. Lakin Allah, qulları öz Rəbbinin hüdudsuz qüdrətinə əmin olsunlar və heç kimin Onun iradəsinə müqavimət göstərə bilməyəcəyini başa düşsünlər deyə, istədiyini edir.

ﭳﭴﭵﭶﭷﭸ

(3.48) “Allah ona yazmağı, hikməti, Tövratı və İncili öyrə­də­cək”.

ﭹ  ﭺ  ﭻ  ﭼ   ﭽ  ﭾ  ﭿ  ﮀ   ﮁ  ﮂﮃ   ﮄ  ﮅ  ﮆ  ﮇ  ﮈ  ﮉ     ﮊ  ﮋ  ﮌ   ﮍ  ﮎ  ﮏ  ﮐﮑ  ﮒ  ﮓ  ﮔ   ﮕ  ﮖ  ﮗ  ﮘﮙ  ﮚ  ﮛ  ﮜ  ﮝ  ﮞ   ﮟ  ﮠﮡ  ﮢ  ﮣ  ﮤ  ﮥ  ﮦ  ﮧ  ﮨ           ﮩ  ﮪ  

  

(3.49) “Allah onu İsrail oğullarına bir elçi edəcəkdir. O deyə­cək­dir: “Mən sizə Rəbbinizdən elçi olduğumu təsdiqləyən bir əlamət gə­tirdim. Mən sizin üçün palçıqdan quşa bənzər bir şey düzəldib ona üfürərəm, o da Allahın izni ilə quş olar. Allahın izni ilə anadangəlmə koru, cüzam xəstəliyinə tutulanı sağaldar və ölüləri dirildərəm. Evlə­rinizdə yediyiniz və saxladığınız şeyləri sizə xəbər verərəm. Əgər mö­min­sinizsə, şübhəsiz ki, bunda sizin üçün dəlil vardır”.

ﮫ  ﮬ  ﮭ  ﮮ  ﮯ  ﮰ  ﮱ  ﯓ     ﯔ  ﯕ  ﯖ  ﯗﯘ  ﯙ  ﯚ  ﯛ  ﯜ    ﯝ  ﯞ  ﯟ  ﯠ 

(3.50) “Məndən əvvəl nazil olmuş Tövratı təsdiqləyici kimi və sizə haram edilmiş bəzi şeyləri halal etmək üçün göndərildim. Mən sizə Rəbbinizdən bir dəlil gətirdim. Allahdan qorxun və mənə itaət edin”.

ﯡ  ﯢ  ﯣ  ﯤ  ﯥﯦ   ﯧ  ﯨ  ﯩ  ﯪ 

(3.51) “Həqiqətən, Allah mənim də Rəbbim, sizin də Rəbbi­niz­dir. Ona ibadət edin! Çünki bu, düz yoldur”.

Allah, əvvəlki səmavi Kitablara bənzəyən Kitabı Məsihə təlim etdi, ona insanlar arasında ədalətlə mühakimə yürütməyi öyrətdi və peyğəm­bərlik verdi. Allah onu İsrail oğullarının yanına göndərdi və açıq-aşkar ayələrinin və inandırıcı dəlillərinin köməyi ilə ona yardım etdi. Onların sayəsində o, insanlara özünün, həqiqətən, Allahın elçisi olduğunu sübut edən möcüzələr göstərdi. Allahın iradəsi ilə gildən quşabənzər bir şey dü­zəldib ona üfürən kimi, o şey canlı quşa çevrildi. Allahın iradəsi ilə, o, nəinki görməkdən, hətta gözdən məhrum olan insanlara da görmə qabi­liyyəti qaytarır və cüzamlıları sağaldırdı. Allahın iradəsi ilə o, ölüləri diril­dir və insanlara evlərində yedikləri və saxladıqları şeyləri xəbər verirdi.

Allah ona, Onun peyğəmbərlərinə verdiyi iki növ xarüqəladə və ecazkar möcüzə bəxş etmişdi. O, ona peyğəmbərlik və din bağışlamışdı ki, onu insanlar arasında təbliğ etsin. Onun dini Tövratın və əvvəlki peyğəmbərlərin dini idi və bu onun əsil peyğəmbərliyinin ən böyük dəlili idi. Əgər o, həqiqəti danışmasaydı, dediyi sözləri mütləq Allahın əvvəlki elçilərinin təbliğ etdiklərinə zidd olar və onun baxışları əvvəlki səmavi təlimlərdən öz əsas və ikinci dərəcəli müddəaları ilə fərqlənərdi. Lakin onların təlimləri arasında oxşarsızlıq yox idi və bu da ona dəlalət edirdi ki, o, həqiqətən, Allahın elçisidir və onun təlimi, şübhə edilməyən bir haqdır. Bundan başqa, o, israillilərə əvvəlcə haram edilmiş şeylərin bir hissəsini halal etdi və onların dini vəzifələrini asanlaşdırdı.

O, insanları təqvalı olmağa, ona itaət etməyə və təkcə Allaha – bütün insanların Rəbbinə ibadət etməyə dəvət edirdi, çünki şəriki olmayan Vahid Allaha ibadət və Allahın elçilərinə tam itaət bütün peyğəmbərlərin və elçilərin təbliğatının əsasını təşkil edir. Budur Cənnət bağlarına aparan düz yol!

ﯫ  ﯬ   ﯭ   ﯮ  ﯯ   ﯰ   ﯱ  ﯲ  ﯳ  ﯴ  ﯵﯶ  ﯷ  ﯸ  ﯹ   ﯺ  ﯻ  ﯼ  ﯽ  ﯾ  ﯿ  ﰀ  ﰁ  

(3.52) “İsa onlardakı küfrü hiss etdikdə dedi: “Allah yolunda kimlər mənə yardımçı olacaq?” Həvarilər dedilər: “Bizik Allahın dininin yardımçıları! Biz Allaha iman gətirdik. Sən də şahid ol ki, biz müsəlmanlarıq!”

ﭑ    ﭒ  ﭓ   ﭔ  ﭕ  ﭖ  ﭗ  ﭘ   ﭙ  ﭚ 

(3.53) “Ey Rəbbimiz! Biz Sənin nazil etdiyinə iman gətirdik və göndərdiyin elçinin ardınca getdik. Bizi də şahidlərlə bir yerdə yaz!”

İsrail oğullarının İsa peyğəmbərə münasibəti müxtəlif oldu. Onlar­dan bəziləri ona iman gətirdilər, digərləri isə iman gətirməyi rədd edərək, onu yalançı saydılar, anasını isə əxlaqsızlıqda və zinakarlıqda ittiham etdilər. Yəhudilər məhz belə rəftar etdilər. Peyğəmbər xalqının ona iman gətirməkdən boyun qaçırdığını və onun moizələrini rədd etdiyini hiss etdikdə, o, İsrail oğullarını ona yardım göstərməyə çağırdı. Belə olduqda, həvarilər Allahın dinini müdafiə edəcəklərini ona vəd edərək, ondan xahiş etdilər ki, onların müti müsəlman olmalarına şahidlik etsin.

Allah həvarilərə və İsa peyğəmbərə böyük iltifat göstərərək, onları ona iman gətirməyə, itaət etməyə və lazımi kömək etməyə ruhlandırdı. Buna görə, onlar Allahın nazil etdiyi nə vardısa, hamısına iman gətirməyi, Onun elçisinə itaət etməyi öhdələrinə götürdülər və Ondan xahiş etdilər ki, onları, tövhid tərəfdarı olduqlarını bəyan edənlərin və Allahın peyğəm­bəri­nin doğruçuluğuna və Onun dininin haqq olduğuna şahidlik edənlərin sırasına yazsın.

ﭛ  ﭜ  ﭝﭞ  ﭟ  ﭠ   ﭡ  ﭢ 

(3.54) “Onlar hiylə qurdular, Allah da hiylə qurdu. Allah hiylə quranların ən yaxşısıdır”.

İsa (ə) hiss etdi ki, İsrail oğullarının əksəriyyəti ona iman gətirmək­dən boyun qaçırır, onun əleyhinə fitnə-fəsad hazırlayır, hiylə qururlar. Allah isə onlara qarşı hiylə qurdu, axı O, hiylə­gər­lərin ən Xeyirlisidir. Yəhudilər peyğəmbəri öldürməyi və çarmıxa çəkməyi düşünmüşdülər, Qüdrətli Allah isə, onlara onun qiyafəsində bir başqasını təqdim etdi.

ﭣ  ﭤ  ﭥ  ﭦ  ﭧ  ﭨ  ﭩ   ﭪ  ﭫ  ﭬ  ﭭ  ﭮ  ﭯ  ﭰ  ﭱ      ﭲ  ﭳ  ﭴ     ﭵ  ﭶ  ﭷﭸ  ﭹ  ﭺ  ﭻ   ﭼ  ﭽ  ﭾ  ﭿ        ﮀ  ﮁ  ﮂ 

(3.55) “O vaxt Allah dedi: “Ey İsa! Mən sənin həyatına son qo­yub Özümə tərəf qaldıracağam, səni kafirlərdən təmizləyəcək və sə­nin ardınca gedənləri Qiyamət gününə qədər kafirlərdən üstün edə­cə­yəm. Sonra sizin dönüşünüz Mənə olacaq. Mən də ixtilafa düşdü­yü­nüz şeylər barəsində sizin aranızda hökm verəcəyəm”.

Mürtədlər İsa peyğəmbər hesab etdikləri kəsi tutaraq onu edam et­di­lər və nəşini çarmıxa çəkdilər, Allah isə peyğəmbərini Öz yanına yük­səltdi və ağır cinayət törətmiş kafirlərdən xilas etdi. Qiyamət günü başla­mazdan öncə İsa peyğəmbər (ə) yerə qayıdacaq və İslamın qanunları əsa­sında ədalətli hökmlər çıxaracaq. O, donuzları məhv edəcək, xaçları sındı­ra­caq və Muhəmməd Peyğəmbərin (s.ə.s.) hökmlərini yerinə yetirəcək və onda yalançılar başa düşəcəklər ki, onlar nə dərəcədə azdırılmış və alda­dıl­mışlar, nə dərəcədə yalançı və haqsız olmuşlar.

Bu ayədə İsa peyğəmbərin (ə) ardıcılları adı altında Allahın azğın bidətçilər üzərində qələbə bəxş etdiyi, haqq dini qəbul etmiş əməlisaleh insanlar nəzərdə tutulur. Muhəmməd (s.ə.s.) milləti gələndən bəri İsa peyğəmbərin yeganə sadiq ardıcılları müsəlmanlar olmuşlar ki, Allah da onlara bütün kafirlər üzərində zəfər çalmağa və Muhəmməd Peyğəmbərin (s.ə.s.) dinini yer üzündə təsdiq etməyə kömək göstərmişdir. Fövqəluca Allah bu­­yurur: “Allah sizlərdən iman gətirib yaxşı işlər görənlərə vəd et­mişdir ki, özlərindən əvvəlkiləri varislər etdiyi kimi, onları da yer üz­ünün varisləri edəcək, onlar üçün Özünün bəyəndiyi dinini möhkəm­ləndirəcək və onların qorxusunu sonra arxayınçılıqla əvəz edəcəkdir. Onlar Mənə ibadət edir və heç nəyi Mənə şərik qoşmurlar. Bundan sonra küfr edənlər – məhz onlar fasiqlərdir” (Nur, 24/55).

Allahın müdrikliyi həmişə ədalət təcəssümü olduğu üçün tələb edir ki, O, dininin həqiqi tərəfdarlarına açıq-aydın kömək göstərsin və Allahın hökmlərinə, qadağalarına riayət etməkdən boyun qaçıran, dini ehkamları kənara qoyan və günah işlətməyə cəsarət edənləri düşmənin gözü qarşı­sında cəzalandırsın və alçaltsın.

ﮃ  ﮄ    ﮅ  ﮆ  ﮇ  ﮈ  ﮉ  ﮊ  ﮋ  ﮌ   ﮍ  ﮎ  ﮏ  ﮐ 

(3.56) “Kafirlərə isə bu dünyada və axirətdə şiddətli əzab verə­cə­yəm. Onların köməkçiləri də olmayacaq”.

ﮑ  ﮒ  ﮓ  ﮔ   ﮕ  ﮖ   ﮗﮘ  ﮙ  ﮚ    ﮛ  ﮜ  ﮝ  

(3.57) “İman gətirib saleh əməllər işlədənlərin mükafat­la­rı tam veriləcəkdir. Allah zalımları sevmir”.

Bu iki ayədə Fövqəluca Allah insanları əməllərinə görə gözləyən əvəz barədə izahat verir. Bu ittihamnamə əvvəlki səmavi dinlərin, sadalanan key­fiyyətlərə malik olan bütün tərəfdarlarına aiddir. Bütün elçilərin Ağa­sı­nın (s.ə.s.) və Allahın son Peyğəmbərinin (s.ə.s.) gəlişindən sonra, onun peyğəmbərlik səlahiyyəti ilə bütün əvvəlki kitabları qüvvədən saldı, onun dini isə bütün əvvəlki dini qanunları ləğv etdi. Buna görə, İslam dininə eti­qad etməkdən boyun qaçıran hər bir kəs, mütləq məhvə məhkum olun­muşlar arasında olacaqdır.

ﮞ  ﮟ  ﮠ  ﮡ  ﮢ  ﮣ  ﮤ  ﮥ 

(3.58) “Bunlar sənə oxuduğumuz ayələrdən və hikmətli Zikr­dən­dir”.

       

Bu Əzəmətli Quran insanların ilk və sonrakı nəsillərinin hekayət­lərindən və həmçinin peyğəmbərlər və elçilər haqqında tarixdən ibarətdir. O, Allahın aydın ayələrindən ibarət olmaqla qullara, onların ehtiyacı ol­du­ğu hər şeyi xatırladır. O, hikmət və aydınlıq təcəssümüdür, onun hekayət­ləri gerçək və hökmləri gözəldir.

ﮦ   ﮧ   ﮨ    ﮩ  ﮪ  ﮫ   ﮬﮭ  ﮮ  ﮯ  ﮰ  ﮱ  ﯓ    ﯔ    ﯕ      ﯖ  ﯗ 

(3.59) “Həqiqətən, Allah yanında İsanın məsəli Adəmin məsəli kimidir. Allah onu torpaqdan yaratdı, sonra isə ona “Ol!” – dedi, o da oldu”.

Məryəm və onun oğlu haqqında gerçək rəvayətdən sonra, Fövqəluca Allah izah edir ki, İsa peyğəmbər (ə) sadəcə bir qul idi, Allah isə ona böyük lütfkarlıq göstərmişdi. Bu peyğəmbərin (ə) ilahlaşdırılması Allaha, Onun bütün peyğəmbərlərinə və hətta İsa peyğəmbərin özünə də böhtan­dır. Onu öz allahları sayan günahkarlar şübhəli və qüsurlu dəlillərə istinad edirlər. Onların sübutları ədalətli olsaydı, onda Adəmin allah olmağa haq­qı daha çox olardı, axı Allah onu atasız və anasız yaratmışdı. Buna bax­ma­yaraq, bütün adamlar onu adi bir insan və Allahın qullarından biri hesab edirlər. Bax buna görə də, İsanın atasız və qəribə halda doğuluşuna əsaslanan ilahlaşdırılması haqqında bəyanatlar yalan və tamamilə əsas­sızdır.

ﯘ  ﯙ  ﯚ  ﯛ   ﯜ  ﯝ  ﯞ  ﯟ  

(3.60) “Haqq sənin Rəbbindəndir. Elə isə heç vaxt şübhə edən­lərdən olma”.

Şübhə edilməsi mümkün olmayan haqq İsa peyğəmbərin (ə) aşa­ğı­dakı sözlərində öz əksini tapmışdır: “Mən onlara ancaq Sənin mənə əmr etdiyini: “Mənim də Rəbbim, sizin də Rəbbiniz olan Allaha iba­dət edin!” – demişəm. Nə qədər ki, onların arasında idim, mən on­lara şahid idim. Sən məni onların arasından götürdükdən sonra isə onlara nəzarət edən Özün oldun. Sən hər şeyə Şahidsən” (Maidə, 5/117).

ﯠ  ﯡ  ﯢ  ﯣ  ﯤ  ﯥ  ﯦ  ﯧ  ﯨ    ﯩ  ﯪ  ﯫ    ﯬ  ﯭ  ﯮ  ﯯ  ﯰ  ﯱ   ﯲ   ﯳ  ﯴ  ﯵ  ﯶ  ﯷ  ﯸ  ﯹ  

(3.61) “Sənə bilik gəldikdən sonra kim səninlə İsanın barəsində mübahisə edərsə, de: “Gəlin oğullarımızı və oğullarınızı, qadınları­mızı və qadınlarınızı, özümüzü və özünüzü çağıraq, sonra isə dua edib yalançılara Allahın lənət etməsini diləyək”.

Bir dəfə Muhəmməd Peyğəmbərin (s.ə.s.) yanına Nəcrandan xristi­anların nümayəndələri gəlmişdi. Peyğəmbər (s.ə.s.) onlara İsanın təkcə Allahın qulu və Onun elçisi olması barədə inandırıcı dəlillər gətirdi, lakin onlar inadkarcasına öz yanlış baxışlarını müdafiə etməkdə davam etdilər. Onlar həqiqəti aydınlaşdırdılar, lakin onların öz baxışlarına olan tərs və fanatikcəsinə münasibəti haqqa itaət etmələrinə mane olurdu. Onlar İsanın Allah olduğuna təkid etməkdə davam edirdilər. Belə olduqda, Allah Muhəmməd Peyğəmbərə (s.ə.s.) əmr edir ki, yalançılara Allahın lənət etməsi təklifi ilə onlara müraciət etsin.

Allahın Elçisi (s.ə.s.) onlara söz verir ki, öz ailəsini və öz oğullarını gətirsin və onlara da təklif edir ki, öz ailələri və oğulları ilə birlikdə gəl­sinlər ki, Fövqəluca Allahdan yalançıları cəzalandırmasını və onlara lənət etmə­sini bir yerdə xahiş etsinlər. Xristianlar onun təklifini qəbul edib-etməmək haqqında öz aralarında məsləhətləşdilər və qərara gəldilər ki, onu qəbul etməsinlər, axı onlar çox gözəl bilirdilər ki, Muhəmməd (s.ə.s.) Allahın əsil peyğəmbəridir. Onlar başa düşürdülər ki, onun təklifini qəbul etmək özlərini, öz övladlarını və öz arvadlarını məhvə məhkum etmək idi və buna görə onlar onunla sülh müqaviləsi bağladılar, adambaşına can vergi­si ödəməyə razılılaşdılar və xahiş etdilər ki, onlara qarşı döyüş əməliy­yatları aparılmasın. Bu şərtlər Peyğəmbəri (s.ə.s.) qane etdi və o, onlara təzyiq göstərməkdən vaz keçdi, çünki o, istənilən nəticəyə nail olmuşdu. İnsanlar həqiqəti dərk etdilər və xristianların inadkarlıq və kafirlik etdik­lərini aydınlaşdırdılar, çünki onlar yalançılara Allahın lənətini çağırmaq­dan boyun qaçırmışdılar və əslində bununla ədalətsiz insan olduqlarını etiraf etmişdilər.

ﭑ   ﭒ  ﭓ  ﭔ  ﭕﭖ  ﭗ  ﭘ  ﭙ  ﭚ  ﭛﭜ  ﭝ  ﭞ  ﭟ    ﭠ      ﭡ  ﭢ 

(3.62) “Həqiqətən, bu, gerçək bir hekayətdir. Allahdan başqa ilah yoxdur. Şübhəsiz ki,  Allah Qüdrətlidir, Müdrikdir”.

ﭣ  ﭤ  ﭥ  ﭦ  ﭧ  ﭨ  ﭩ  

(3.63) “Əgər onlar üz döndərsələr, şübhəsiz ki, Allah fitnə-fəsad törədənləri tanıyır”.

İnsanlar, həqiqət onlara aydın olduqdan sonra, ondan üz döndərir və öz azğın baxış­la­rın­dan əl çəkmirlərsə, onda onlar fitnəkar və fasiqdirlər və bu, Allaha gün kimi aydındır. Onun qüdrəti o dərəcədə əzəmətlidir ki, bütün məxluqat Onun qarşısında itaət edir, yerin və göylərin sakinləri Ona tabe olurlar. Bunlarla yanaşı O, kamil müdrikliyə malikdir və bunun sayəsində hər şeyi öz yerində yerləşdirir.

ﭪ  ﭫ  ﭬ  ﭭ  ﭮ    ﭯ  ﭰ  ﭱ  ﭲ   ﭳ  ﭴ  ﭵ  ﭶ  ﭷ  ﭸ  ﭹ  ﭺ  ﭻ  ﭼ  ﭽ    ﭾ  ﭿ  ﮀ  ﮁ  ﮂﮃ  ﮄ  ﮅ  ﮆ  ﮇ  ﮈ      ﮉ  ﮊ 

(3.64) “De: “Ey Kitab əhli! Bizim və sizin aranızda olan eyni bir kəlməyə gəlin ki, Allahdan başqasına ibadət etməyək, Ona heç bir şeyi çərik qoşmayaq və Allahı qoyub bir-birimizi ilahiləşdirməyək”. Əgər onlar üz döndərsələr, de: “Şahid olun ki, biz müsəlman­larıq!”

Muhəmməd Peyğəmbər (s.ə.s.) bu şərəfli ayənin mətnini Kitab əhli­nin hökmdarlarına yolladığı dəvət məktublarında əks etdirərdi. Bəzən o (s.ə.s.), bu ayəni sübh namazının sünnəsinin birinci və ya ikinci rükə­tində oxuyardı. O (s.ə.s.), bu sözlərdə, bütün peyğəmbərlərin və elçilərin təbliğ etdikləri vahid dinə çağırış, şərik qoşmadan, təkcə Allaha ibadət et­mək zəruriyyətinin izahı və bütün insanların adi adam, Müqəddəs Allahın sifətlərinə və xüsusiyyətlərinə malik olmadıqla­rının təsdiqi olduğu üçün belə edərdi.

Ey möminlər!

Əgər Kitab əhli və yerdə qalan bütün adamlar sizin çağırışınıza ta­be olurlarsa, onda onlar düz yolla gedirlər. Yox əgər onlar üz döndərsələr, onda onlara əmr edin ki, sizin artıq İslama daxil olduğunuza şahidlik etsinlər. 

ﮋ  ﮌ  ﮍ  ﮎ  ﮏ     ﮐ  ﮑ  ﮒ  ﮓ  ﮔ  ﮕ  ﮖ  ﮗﮘ  ﮙ     ﮚ  ﮛ 

(3.65) “Ey Kitab əhli! Nə üçün İbrahim barəsində höcətləşir­si­niz? Tövrat və İncil ancaq ondan sonra nazil edilmişdir, məgər anla­mırsınız?”

ﮜ  ﮝ  ﮞ  ﮟ  ﮠ  ﮡ   ﮢ  ﮣ  ﮤ  ﮥ  ﮦ  ﮧ  ﮨ  ﮩﮪ  ﮫ  ﮬ  ﮭ    ﮮ  ﮯ  ﮰ 

(3.66) “Bax, siz o kəslərsiniz ki, bildiyiniz şeylər barəsində də höcətləşirsiniz. Bəs nə üçün bilmədiyiniz şeylər barəsində höcətləşir­siniz? Allah bilir, siz bilmirsiniz!”

ﮱ  ﯓ        ﯔ  ﯕ  ﯖ  ﯗ  ﯘ  ﯙ          ﯚ  ﯛ  ﯜ  ﯝ       ﯞ  ﯟ  ﯠ 

(3.67) “İbrahim nə yəhudi, nə də nəsrani idi. O, ancaq hənif bir müsəlman idi və müşriklərdən deyildi”.

ﯡ  ﯢ  ﯣ     ﯤ  ﯥ  ﯦ  ﯧ  ﯨ  ﯩ  ﯪﯫ  ﯬ  ﯭ    ﯮ  ﯯ 

(3.68) “Həqiqətən, insanlardan İbrahimə ən yaxın olanı, onun ardınca gedənlər, bu Peyğəmbər və iman gətirənlərdir. Allah mömin­lərin Himayədarıdır”.

Bütün dini icmaların nümayəndələri – yəhudilər, xristianlar, müş­riklər və müsəlmanlar – bəyan edirlər ki, onlar İbrahim peyğəmbərin yolu ilə gedirlər. Lakin Fövqəluca Allah bildirir ki, İbrahimə ən yaxın olan adamlar – Muhəmməd Peyğəmbər (s.ə.s.), onun ardıcılları və habelə, Muhəmmədin (s.ə.s.) peyğəmbərliyinə qədər yaşamış İbrahim peyğəmbərin (ə) özünə sadiq olan ardıcıllarıdır. Yəhudilərə, xristianlara və müşriklərə gəldikdə isə, onların İbrahimə heç bir aidiyyəti yoxdur, çünki onun dini, bütün elçilərə və bütün Səmavi Kitablara iman gətirməyə əsaslanan təmiz tövhid dini idi.

Belə təmiz baxışlara etiqad edənlər təkcə müsəlmanlardır. Yəhudi­lə­rin və xristianların da özlərini İbrahimin tərəfdarları adlandırmalarına baxmayaraq, yaxşı məlumdur ki, həm yəhudi və həm də xristian dini, Allahın bu sevimlisinin vəfatından çox əsrlər keçdikdən sonra təşəkkül tapmışlar. Bəs niyə yəhudilər və xristianlar onların yalanını və uydurma­larını ifşa edən baxışları ilə əlaqədar mübahisələrini davam etdirirlər? Onlar bildikləri şeylər haqqında mübahisə edə bilərdilər. Bəs niyə onlar, baxışlarının yanlışlığının, təfərrüatı ilə araşdırılmasına qədər, aydın olduğu halda, mübahisə edirlər?

Buradan belə bir nəticə çıxır ki, insanlar bilmədikləri şey barəsində mübahisə etməməli və hətta danışmamalıdırlar. Allahın möminləri himayə etməsi müddəasından da aydın olur ki, qulun imanı gücləndikcə, Allah Öz mərhəməti sayəsində ona daha çox himayədarlıq edir, onun taleyini yün­gülləşdirir və onu çətinliklərdən qurtarır.

ﯰ  ﯱ  ﯲ  ﯳ  ﯴ  ﯵ   ﯶ   ﯷ  ﯸ  ﯹ      ﯺ  ﯻ  ﯼ  ﯽ 

(3.69) “Kitab əhlindən bir zümrə sizi azdırmaq istər. Onlar ancaq özlərini azdırırlar və bunu da hiss etmirlər”.

ﯾ   ﯿ  ﰀ  ﰁ  ﰂ    ﰃ  ﰄ  ﰅ  ﰆ  

(3.70) “Ey Kitab əhli! Haqqa şahid olduğunuz halda nə üçün Allahın ayələrini inkar edirsiniz?”

ﭑ  ﭒ  ﭓ  ﭔ   ﭕ  ﭖ  ﭗ  ﭘ        ﭙ  ﭚ  ﭛ 

(3.71) “Ey Kitab əhli! Nə üçün siz bilə-bilə haqqa batil donu geyindirir və haqqı gizlədirsiniz?”

ﭜ  ﭝ    ﭞ  ﭟ  ﭠ   ﭡ    ﭢ  ﭣ  ﭤ           ﭥ  ﭦ  ﭧ  ﭨ  ﭩ  ﭪ   ﭫ  ﭬ  ﭭ 

(3.72) “Kitab əhlindən bir zümrə dedi: “Möminlərə nazil edilənə günün əvvəlində iman gətirin və günün sonunda inkar edin ki, bəlkə onlar öz dinlərindən dönələr”.

ﭮ  ﭯ  ﭰ  ﭱ   ﭲ  ﭳ   ﭴ  ﭵ       ﭶ  ﭷ  ﭸ  ﭹ  ﭺ  ﭻ  ﭼ  ﭽ  ﭾ  ﭿ   ﮀ   ﮁ  ﮂﮃ  ﮄ  ﮅ   ﮆ  ﮇ  ﮈ  ﮉ  ﮊ  ﮋﮌ  ﮍ  ﮎ   ﮏ  ﮐ 

(3.73) “Yalnız sizin dininizin ardınca gələnlərə inanın ki, kiməsə sizə verilənin bənzəri verilməsin və yaxud müsəlmanlar Rəbbinizin yanında sizə dəlil gətirməsinlər”. De: “Şübhəsiz ki, doğru yol Allahın haqq yoludur!” De: “Şübhəsiz ki, lütf Allahın Əlindədir və onu istədi­yinə verir! Allah hər şeyi Əhatəedəndir, Biləndir”.

ﮑ  ﮒ      ﮓ  ﮔﮕ  ﮖ  ﮗ  ﮘ      ﮙ  ﮚ 

(3.74) “O, Öz mərhəmətini istədiyi kəsə məxsus edir. Allah böyük lütf sahibidir”.

Allah müsəlmanlara, onlara qarşı düşmənçilik əhval-ruhiyyəsində olan və onları ən yaramaz üsullarla azdırmağa cəhd edən Kitab əhlinin fitnə-fəsad hazırlaması haqqında xəbər verməklə böyük lütfkarlıq göstərir. Onlardan bəziləri hətta bir-birinə deyirlər: “Gəlin günün əvvəlində İslama iman gətirək və günün sonunda isə imandan üz döndərək. Müsəlmanların arasında elə adamlar var ki, sizi bilikli və savadlı sayırlar və əgər onlar sizin belə etdiyinizi görsələr, onda öz dinlərinə şübhə etməyə başlayarlar. Onlar fikirləşərlər ki, siz onda əvvəlki Kitablara zidd olan dəyərsiz ba­xışlarla rastlaşmasaydınız İslam dinindən heç vaxt əl çəkməzdiniz”.

Onlar müdhiş fitnəkarlıqlar törədirlər, lakin Fövqəluca Allah istədiyini doğru yola yönəldir. O təkbaşına Öz mərhəmətinin və səxavətinin sərən­camçısıdır, istədiklərinə onları bəxş edir. O, müsəlmanlara, onlara qədər heç kimin layiq görülmədiyi xüsusi lütfkarlıq göstərməyi istəmişdir. Məkrli kafirlər anlaya bilmirlər ki, Allahın gerçək dini insanların qəlbinə daxil olduqda, zaman keçdikcə onlar daha böyük iman və əqidə sahibi olurlar, hər hansı şübhə isə, onları dinin qanun­la­rından daha möhkəm yapışmağa və Allaha həmd etməyə, Onu, saysız-hesabsız nemətlə­rinə və mərhəmətinə görə tərifləməyə yönəldir.

Kitab əhli istəmir ki, müsəlmanlar, onların vaxtilə aldıqlarını alsın­lar. Məhz buna görə, onlar Rəbbin qarşısında müsəlmanlarla höcətləşirlər. Buradan aydın olur ki, onların bəd əməllə­rinin səbəbi həsəd, ədalətsizlik və günahkarlıqlarının ifşa olunacağından ehtiyat etmələridi. Bu barədə Fövqəluca Allah buyurur: “Kitab əhlindən bir çoxu həqiqəti bildikdən sonra da, paxıllıqları üzündən sizi, siz iman gətirdikdən sonra kafirliyə qay­tarmaq istəyərlər. Allah Öz əmri ilə gəlincəyə qədər onları bağışlayın və onlara baş qoşmayın. Həqiqətən, Allah hər şeyə qadir­dir” (Bəqərər, 2/109).

ﮛ  ﮜ  ﮝ  ﮞ  ﮟ  ﮠ  ﮡ     ﮢ     ﮣ  ﮤ  ﮥ  ﮦ  ﮧ  ﮨ  ﮩ   ﮪ  ﮫ  ﮬ  ﮭ         ﮮ  ﮯ  ﮰ  ﮱﯓ  ﯔ  ﯕ   ﯖ  ﯗ  ﯘ  ﯙ  ﯚ       ﯛ  ﯜ  ﯝ  ﯞ  ﯟ  ﯠ  ﯡ  ﯢ  

(3.75) “Kitab əhlindən eləsi var ki, ona bir yığın mal əmanət et­sən, onu sənə tam qaytarar. Onlardan eləsi də var ki, ona bir dinar versən belə, başının üstündə durub tələb etməyincə onu sənə qaytar­maz. Bu, ona görədir ki, onlar: “Avamlardan ötrü bizə günah ol­maz!” – deyirlər və bilə-bilə Allaha qarşı yalan söyləyirlər”.

Fövqəluca Allah bildirir ki, Kitab əhli arasında elələri var ki, onlara etibar edilməsinə layiqdirlər və əgər onlara böyük miqdarda pul etibar etsən, onu hökmən öz sahibinə qaytararlar. Ancaq onların arasında elə məkrli fasiq­lər də var ki, özgəsinin malına, hətta onun çox az olmasına baxmayaraq, qəsd etməyə hazırdırlar. Öz iyrənc məkrliliyinə və xəyanətkarlığına bax­ma­yaraq, onlar əməllərini uydurma sübutlarla doğrultmağa cəhd edərək belə deyirlər: “Biz onların malını mənimsəyəndə günah işlətmirik, çünki o, bizim üçün toxunulmaz deyil”. Onlar Allaha şər atmağa cəhd göstə­rirlər, halbuki, onlar, belə cinayətlərinə görə məsuliyyət daşıya­caq­larını yaxşı bilirlər. Onlar, etibar etdiklərinə görə, ərəblərə nəinki xəyanət edir və nifrətamiz münasibət bəsləyir, həmçinin şüurlu surətdə Allaha böhtan atırlar. Onlar öz cahilliyinə və sapqınlığına görə belə hərəkət edən adamlara qətiyyən oxşamırlar.

ﯣ  ﯤ  ﯥ  ﯦ  ﯧ  ﯨ  ﯩ  ﯪ  ﯫ  ﯬ  

(3.76) “Xeyr! Kim əhdini yerinə yetirsə və Allahdan qorxsa, şübhəsiz ki, Allah müttəqi­ləri sevir”.

Yox-yox! Onların sözləri sonsuzluğa qədər həqiqətdən uzaqdır, buna görə də, müttəqi mömin ancaq Allahın qarşısında və Onun qullarının qarşısında öz vəzifələrini qüsursuz yerinə yetirən şəxsdir və məhz belə insan Allahın məhəbbətinə layiqdir. Əgər insan başqa cür hərəkət edirsə, insanlar qarşısında götürdüyü öhdəliklərini yerinə yetirmirsə və Allahdan layiqincə qorxmursa, onda o, Allahın nifrətinə düçar olur və ən əzabverici cəzaya məhkum edilir.

ﯭ   ﯮ  ﯯ  ﯰ  ﯱ  ﯲ  ﯳ                 ﯴ  ﯵ  ﯶ     ﯷ  ﯸ  ﯹ  ﯺ   ﯻ  ﯼ  ﯽ  ﯾ  ﯿ   ﰀ   ﰁ  ﰂ  ﰃ  ﰄ  ﰅ   ﰆ  ﰇ  ﰈ  

(3.77) “Həqiqətən də, Allah ilə olan əhdlərini və andlarını ucuz qiymətə satan kəslər üçün Axirətdə heç bir pay yoxdur. Allah onları danışdırmayacaq, Qiyamət günü onların üzünə baxmayacaq və onları təmizə çıxarmayacaqdır. Onlar üçün üzücü bir əzab vardır”.

Əgər insanlar dini dünya nemətlərinə satırlarsa, keçici maddi zövqə üstünlük verirlərsə, yalandan and içmək və öz öhdəliklərini yerinə yetir­məmək hesabına varlanırlarsa, onda Allah Qiyamət günü onlarla danışma­yacaq və hətta onların üzünə belə baxmayacaq. Allah onları təmizləməyə­cək və əzabverici cəzaya məruz qoyacaq, çünki onlar Onun qəzəbinə layiqdirlər, özlərini amansız cəzaya düçar etmişlər, Allahın mükafatından və mənəvi təmizlənməsindən məhrum olmuşlar. Axirət həyatında onlar cinayətlərin və ağır günahların rəzalətinə bürünəcəklər.

ﭑ  ﭒ   ﭓ  ﭔ  ﭕ  ﭖ  ﭗ     ﭘ  ﭙ  ﭚ  ﭛ  ﭜ  ﭝ  ﭞ  ﭟ   ﭠ  ﭡ  ﭢ  ﭣ  ﭤ  ﭥ  ﭦ  ﭧ  ﭨ  ﭩ  ﭪ  ﭫ      ﭬ  ﭭ  ﭮ 

(3.78) “Onlardan elə bir dəstə də vardır ki, oxuduqlarını Kitab­dan hesab edəsiniz deyə, Kitabı oxuyarkən dilləri ilə təhrif edirlər. Halbuki bu, Kitabdan deyildir. Onlar: “Bu, Allah qatındandır!” – deyirlər. Halbuki o, Allah qatından deyildir. Onlar bilə-bilə Allaha qarşı yalan danışırlar”.

Kitab əhli arasında elə adamlar var ki, Allahın Kitabını təhrif edə­rək onu düzgün oxumur ki, insanlar onların oxuduqlarını Səmavi Vəhyin sözləri kimi qəbul etsinlər. Onlar Vəhyin mətnini və mənasını yanlışlaş­dırır, lakin bu müdhiş cinayətlə də kifayətlənmirlər. Onlar öz uydurma­larının Müqəddəs Kitabdan götürüldüyünü göstərməyə çalışırlar, halbuki bu, açıq-aydın yalandır. Onlar törətdiklərinin ağırlığını və əməllərinin nəticələrini dərk edərək Allaha açıq şəkildə böhtan atırlar.

ﭯ  ﭰ      ﭱ       ﭲ  ﭳ  ﭴ  ﭵ     ﭶ  ﭷ  ﭸ  ﭹ  ﭺ  ﭻ     ﭼ  ﭽ  ﭾ   ﭿ  ﮀ  ﮁ  ﮂ     ﮃ  ﮄ  ﮅ              ﮆ  ﮇ      ﮈ  ﮉ            ﮊ  ﮋ 

(3.79) “Heç kimə yaraşmaz ki, Allah ona Kitab, Hikmət və peyğəmbərlik verdikdən sonra insanlara: “Allaha yox, mənə qul olun!” – desin. Əksinə, o deyər: “Öyrətdiyiniz Kitabın və ondan öyr­ən­diyiniz şeyin sayəsində din xadimi olun!”

ﮌ  ﮍ  ﮎ  ﮏ    ﮐ   ﮑ  ﮒﮓ  ﮔ  ﮕ    ﮖ  ﮗ  ﮘ  ﮙ  ﮚ  

(3.80) “O sizə mələkləri və peyğəmbərləri özünüzə tanrılar qəbul etməyi buyurmaz. Məgər o sizə, siz müsəlman olduqdan sonra kafir olmağı əmr edərmi?”

Əgər Allah kiməsə vəhy göndəribsə, Kitabı ona öyrədibsə, ona peyğəmbərlik bəxş edibsə və ona dini hakimiyyət veribsə, onda o, heç vaxt insanlara ona, digər peyğəmbərlərə və ya mələk­lərə ibadət etməyi əmr etməz. O, heç vaxt bu varlıqların ağa olmalarını təbliğ etməz, çünki belə baxışlar əsil kafirlikdir. Məgər Allah ona, belə baxışlarla bir araya sığmayan İslamı öyrətdiyi halda, o, insanları buna (küfrə) dəvət edə bi­lərmi? Məgər o, bu dinə zidd olan bir şeyi təbliğ edə bilərmi?! Belə bir şey mümkün deyildir, çünki Allahın peyğəmbərlərinə əta etdiyi mövqe, aşıladığı əqidə və çox yüksək əxlaqi keyfiyyətlər onların özünü ən mü­kəmməl surətdə Ona ibadət etməyə və öz Tək və Qüdrətli Rəbbi qarşı­sında müti olmağa məcbur edir.

Nəcran sakinləri belə bir cavabı aldılar. Onlar öz yanlış fikirlərinə o dərəcədə aludə olmuş və o dərəcədə təkəbbürlü idilər ki, belə demişdilər: “Ey Muhəmməd! Doğrudanmı sən bizi sənə ibadət etməyə dəvət edirsən?” Yaradan, onların sözlərini təkzib edərək, bildirir ki, onların etirazları da, kafir sələflərinin etirazları kimi, yalan və əsassız idi.

ﮛ  ﮜ  ﮝ  ﮞ  ﮟ  ﮠ    ﮡ  ﮢ  ﮣ   ﮤ  ﮥ  ﮦ  ﮧ  ﮨ  ﮩ  ﮪ  ﮫ     ﮬ  ﮭﮮ  ﮯ  ﮰ  ﮱ  ﯓ  ﯔ  ﯕﯖ   ﯗ  ﯘﯙ  ﯚ  ﯛ  ﯜ  ﯝ  ﯞ  ﯟ  ﯠ  

(3.81) “Bir zaman Allah peyğəmbərlərdən: “Sizə Kitab və Hikmət verdikdən sonra, özünüzdəkini təsdiqləyən bir elçi gəldikdə ona mütləq inanıb yardım edəcəksiniz” – deyə əhd almış və: “Razı­sınızmı və Mənim bu əhdimi qəbul edirsinizmi?” – demişdi. Onlar: “Razıyıq!” – demişdilər. Allah da: “Şahid olun, Mən də sizinlə bəra­bər şahid olanlarda­nam” – demişdir”. 

ﯡﯢﯣﯤﯥﯦﯧﯨ   

(3.82) “Bundan sonra üz döndərənlər – məhz onlar fasiq­lərdir”.

Fövqəluca Allah bildirir ki, bütün peyğəmbərlər Allahla sərt əhd bağla­mışdılar. Kitab və Hikmət nazil edilməsi onlara nümayiş etdirilən bir lütfkarlıq idi və bunlar peyğəmbərləri Onun qarşısında götürdükləri öhdə­likləri mükəmməl tərzdə yerinə yetirmələri üçün əsas yaradırdı. Həmin əhdə müvafiq olaraq hər bir peyğəmbər özündən sonra gələn peyğəmbərə iman gətirməli, o, insanlara müraciət etdikdə isə, ona kömək göstəril­məliydi ki, əvvəlki Kitabların doğruluğu təsdiq edilsin və onların arasında tövhid dini, haqq, ədalət və hər bir səmavi şəriətə xas olan digər mühüm baxışlar yayılsın. Peyğəmbərlər belə şərtlərə razılaşmışdılar və bu əhdi yerinə yetirəcəklərini öhdələrinə götürmüşdülər, məhz onda Allah onları bu əhdin doğruluğuna şahidlik etməyə dəvət etmişdi. Bundan başqa, Allah onların razılığına Özü şahidlik etmişdi və bu əhdi pozmağa cəsarət edə bilənin hər birini çox ciddi hədələmişdi.

Bu ayələrdən aydın olur ki, bütün peyğəmbərlər vahid bir yolla gediblər, bir dini təbliğ ediblər və öz aralarında ixtilaf etməyiblər. Onların hər biri, Muhəmməd Peyğəmbərə (s.ə.s.) iman gətirməyi və ona (s.ə.s.) kömək etməyi öhdələrinə götürməkdə bir-birilərinə bənzəyirlər. Əgər bir insan özünü Allahın peyğəmbərlərinin ardıcılı adlandırırsa, onda onların dini – Allahın əmri ilə etiqad edəcəyinə razılıq verdiyi və öhdəlik götür­dü­yü – İslam dinidir. Əgər o, Muhəmməd Peyğəmbərin (s.ə.s.) yolu ilə getməkdən boyun qaçırırsa və özünü digər peyğəmbərlərin davamçısı adlandırırsa, onda o, ancaq fasiqdir, Allaha itaətdən yayınır və əslində, özünü ardıcılı adlandırdığı peyğəmbəri təkzib və inkar edir.

Bu ayə Kitab əhlini və Muhəmməd Peyğəmbərə (s.ə.s.) iman gətirməyən bütün digər millətlərin nümayəndələrinin hamısını öz cahil­liklərinə görə bəraət almaq imkanından məhrum edir. Buradan aydın olur ki, insanlar, elçilərdən sonuncusu və ən şərəfli olanına – Muhəmməd Peyğəmbərə (s.ə.s.) iman gətirmədikcə, özlərini ardıcılları adlandırdıqları elçilərə lazımınca iman gətirə bilməzlər.

---

[1] Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) dövründə ləzzətli ət yeməkləri çeşidlərindəndir. F.S.