Ə.N. əs-Səədi. Təfsir. II c. 7.89-7.122 ayələr

Ə.N. əs-Səədi. Təfsir. II c. 7.89-7.122 ayələr

ﭩ  ﭪ  ﭫ  ﭬ  ﭭ      ﭮ    ﭯ  ﭰ  ﭱ   ﭲ  ﭳ   ﭴ  ﭵ  ﭶﭷ  ﭸ  ﭹ  ﭺ  ﭻ  ﭼ  ﭽ  ﭾ       ﭿ  ﮀ        ﮁ  ﮂﮃ  ﮄ  ﮅ  ﮆ   ﮇ  ﮈﮉ  ﮊ  ﮋ  ﮌﮍ  ﮎ  ﮏ  ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔﮕﮖﮗ 

(7.89) “Allah bizi sizin dininizdən xilas etdikdən sonra biz sizin dini­nizə dönsək, Allaha qarşı yalan uydurmuş olarıq. Rəbbimiz Allah istəməsə, biz əsla sizin dininizə dönə bilmərik. Rəbbimiz elm ilə hər şeyi ehtiva etmişdir. Biz yalnız Allaha təvəkkül etmişik. Ey Rəbbimiz! Bizimlə tayfamız arasında ədalətlə hökm ver. Axı Sən hökm verənlərin ən yaxşısısan!”

Əgər biz Allah tərəfindən sizin batil dininizdən və onun dəhşətli nəticələrindən xilas edildikdən sonra, yenidən sizin dininizi təbliğ etsək, siz bizim əleyhimizə şahidlik edin! Əgər biz belə etsək, Allaha qarşı iftira etmiş olarıq, çünki biz çox yaxşı bilirik ki, Allaha – Vahid, Əbədi və Özükafi Rəbbə şərik qoşanlar ən böyük yalan uyduranlardır. Onun nə zövcəsi, nə oğlu yoxdur və O, hakimiyyətini həmkarları və şərikləri ilə bölüşdürmür. Biz heç vaxt müşriklərin dininə qayıtmağa razılaşmarıq. Belə bir şey mümkün deyil!

Şüeyb müşrikləri onların dinini qəbul edəcəyi ümidindən məhrum etdi və öz sözlərini təsdiq edən bir sıra dəlillər gətirdi. Birincisi, o (ə) müşrikliyə nifrət edirdi. İkincisi, o (ə), müşrik dinini yalançı din elan etmişdi və öz həmtayfalarına təklif etmişdi ki, əgər o (ə) digər möminlərlə birlikdə həmin dini qəbul etsə, yalançı olacağına şahidlik etsinlər. Üçüncüsü, o (ə) etiraf etmişdi ki, Allah onları müşriklikdən xilas edərkən onlara böyük lütfkarlıq göstərmişdi. Dördüncüsü, o (ə) bəyan etmişdi ki, Allah onları doğru yola yönəltdikdən sonra, yenidən müşrikliyin ağuşuna qayıtmaq mümkün deyil. Onun (ə) rəyinin əsasını – möminlərin öz qəlblərində Allahı səmimiyyətlə ucaltmaları və özlərini Onun qulları saymaları təşkil edirdi. Onlar iman gətirmişdilər ki, O – ibadətə layiq və şəriki olmayan Vahid Allahdır və müşriklərin “ilahları” faydasızdırlar və ibadətə layiq deyillər.

O (ə) anlayırdı ki, Allah onlara ağıl vermiş və bunun sayəsində həqiqəti yalandan, doğru yolu isə azğınlıqdan fərqlən­dirə bilirlər. O (ə) bilirdi ki, Allahın iradəsi hökmən icra edilir və heç kim Onun qədərindən qaça bilməz və hətta bu məqsədlə bütün mümkün olanları etsə və nəhəng bir qüvvə toplasa da belə. Bax buna görə, Şüeyb (ə) demədi ki, möminlər heç vaxt müşriklərin istədikləri kimi hərəkət etməzlər, sadəcə qeyd etdi ki: “Biz, əgər Allah istəməsə, sizin dininizə heç vaxt qayıtmayacağıq! Nə biz, nə də qalan məxluqlar Onun elminə və müdrikliyinə tabe olan iradəsinin əleyhinə çıxmağa qadir deyillər. O, elmi ilə bütün varlığı qapsayır və qullarının nəyə ehtiyacı olması və onları necə idarə etmək Ona çox yaxşı məlumdur. Biz ümid edirik ki, O, bizim ürəklərimizi doğru yol üçün təsbit edəcək və Cəhənnəmə aparacaq bütün yollardan bizi qoruyacaqdır. Əgər insan Ona təvəkkül edirsə, onda O, onu ehtiyacdan xilas edir və onun istənilən mənəvi və dünyəvi işlərini asanlaşdırır”.

Sonra möminlər Allaha dua edirlər: “Ey Rəbbimiz! Bizlə xalqımız arasında ədalətlə hökm ver! Məzlum və incidilmiş haqq tərəfdarlarına, haqdan inadla boyun qaçıran zalım günahkarlara üstün gəlməyə kömək et! Həqiqətən, Sən – hakimlərin Ən Yaxşısı­san!”

Allahın qərarları iki növ olur. Birinci növə aid olan bilikdir ki, onun sayəsində həqiqət yalandan, doğru yol – azğınlıqdan, möminlər isə yolunu azmışlardan fərqlənirlər. İkinci növə aid olan isə Allahın hökmləridir ki, onların əsasında cəza zalım günahkar­ları haqlayır, möminlər isə xilasa və şərəfə nail olurlar.   

ﮘ  ﮙ        ﮚ  ﮛ       ﮜ  ﮝ  ﮞ  ﮟ  ﮠ  ﮡ     ﮢ  ﮣ   ﮤ 

 (7.90) “(Şüeyb) tayfasının kafir əyanları dedilər: “Əgər Şüeybin ardınca getsəniz, şübhəsiz ki, ziyana uğramış olarsınız!”

Kafir əyanlar insanları Şüeybin dinini qəbul etməkdən çəkindirirdilər. Onlar deyirdilər ki, onların ardınca gedənlər mütləq ziyana uğrayacaqlar. Onlara elə gəlirdi ki, haqqa tərəfdar olmaq və düz yolla getmək insanlara ziyan və bədbəxtlik gətirir. Onlar bilmirdilər ki, ən dəhşətli ziyana onların yolu ilə gedən, azğınlığa etiqad edən və başqa­larını azdıranlar düşəcəklər.

ﮥ  ﮦ  ﮧ  ﮨ  ﮩ  ﮪ  ﮫ   ﮬ  ﮭ  ﮮ  ﮯ    ﮰ  ﮱ  ﯓﯔ  ﯕ  ﯖ           ﯗ   ﯘ     ﯙ  ﯚ  ﯛ 

 (7.91) “Elə bu zaman onları dəhşətli bir sarsıntı (yerdən zəlzələ, göydən tükürpədici bir səs) bürüdü və onlar öz evlərində diz üstə düşüb qaldılar (bir göz qırpımında həlak oldular)”.

(7.92) “Şüeybi yalançı adlandıranlar, sanki orada (evlərində) heç bir şənlik (nemət) içində yaşamamışdılar. Şüeybi təkzib edənlərin özləri ziyana uğrayanlar oldular”.

Güclü bir zəlzələ mürtədləri sarsıtdı və onlar məhv oldular. Fövqəluca Allah onların həlak olması haqqında məxluqlarına xəbərdarlıq edərək buyurur ki, Şüeybin (ə) kafir həmtayfaları sanki öz evlərində heç vaxt yaşamamışdılar, həyətlərində şənlənmə­mişdilər, ağacların kölgəsində sərinliyə çəkilməmişdilər, çay kənarlarında əylənməmişdilər və ağacların meyvələrindən yeməmişdilər. Cəza onları yaxaladı və onlar əyləncə, şənlik və kef məskənini tərk etdilər. Onlar əbədi qəm-qüssə, bədbəxtçilik və əzab-əziyyət məskəninə yollandılar. Onlar yeganə kəslər idilər ki, ziyana düşdülər və Qiyamət günü onlar nəinki öz ailələrindən və hətta özlərindən də məhrum olacaqlar. Bu, əsil ziyan olacaqdır və əlbəttə ki, Şüeybin (ə) ardıcıllarını zərərə düşmüşlər adlandıranlar haqlı deyildilər. 

 

ﯜ  ﯝ  ﯞ  ﯟ  ﯠ   ﯡ  ﯢ  ﯣ  ﯤ  ﯥﯦ  ﯧ  ﯨ   ﯩ  ﯪ  ﯫﯬ 

(7.93) “(Şüeyb) onlardan üz döndərib dedi: “Ey camaatım! Mən sizə Rəbbimin əmrlərini təbliğ etdim və öyüd-nəsihət verdim. İndi kafir bir tayfadan ötrü necə yas tutum?”

Allahın cəzası mürtədləri yaxaladıqda, peyğəmbər (ə) onlardan üz döndərdi və onlar öldükdən sonra, o (ə) onlara qınaq və məzəmmətlə belə müraciət etdi: “Ey mənim qəbilədaşlarım! Axı mən Rəbbimin vəhyini sizə çatdırıb izah etmişdim. Onlar qəlbi­nizin dərinliklərinə qədər nüfuz etmişdi, lakin siz bundan ancaq təşvişə düşdünüz. Mən sizə səmimiyyətlə yaxşılıq arzulayırdım, amma siz mənim məsləhətlərimə qulaq asmadınız və onları əsas tutmadınız. Əksinə, siz mənə itaətsizlik göstərdiniz və yol veri­lənlərin həddini aşdınız. Bundan sonra mən ürəklərinə xeyirxah­lığa yer olmayan kafirlərə görə necə kədərlənə bilərəm? Yaxşılıq onların yanına gəldi, lakin onlar onu rədd etdilər və qəbul etməkdən boyun qaçırdılar. Həqiqətən, belə insanlar pis aqibətdən başqa heç nəyə layiq deyillər! Onlar barələrində hüzn saxlanıl­masına da layiq deyillər. Əslində, onların ölümünə sevinmək lazımdır!”

Ey Allah, bizi belə rüsvayçılıqdan və şərəfsizlikdən qoru! Sənə hamıdan çox yaxşılıq etmək istəyən adamdan üz döndərmək­dən daha böyük bədbəxtlik və cəza nə ola birlər?!!

ﯭ  ﯮ  ﯯ  ﯰ  ﯱ  ﯲ  ﯳ        ﯴ  ﯵ  ﯶ  ﯷ  ﯸ  ﯹ  ﯺ  ﯻ   ﯼ  ﯽ  ﯾ  ﯿ  ﰀ  ﰁ  ﰂ  ﰃ  ﰄ    ﰅ  ﰆ   ﰇ  ﰈ  ﰉ  ﰊ  ﰋ    ﰌ  ﰍ  

 (7.94) “Biz hansı bir məmləkətə peyğəmbər göndərdiksə, onun əhalisini (peyğəmbərləri tanımadıqları üçün bir müddət) müsibətə və bəlaya (xəstəlik, yoxsulluq, qıtlıq, aclıq və s.) saldıq ki, bəlkə, (günahlarını başa düşərək Allaha) yalvarıb-yaxar­sınlar!”

(7.95) “Sonra sıxıntını (bəlanı, pisliyi) firavanlıqla əvəz etdik. Beləliklə, onlar artıb çoxaldılar və dedilər: “Atalarımıza da belə yaxşı-yaman günlər üz vermişdi”. Elə bu an onları özləri də bilmədən, qəflətən (əzabla) yaxaladıq”.

Allah peyğəmbərləri göndərirdi ki, onlar insanları tək Ona ibadət etməyə çağırsınlar və onları etiqad etdikləri bəladan çəkindirsinlər, lakin insanlar onlara tabe olmaqdan boyun qaçırırdılar. Belə olduqda Allah onlara kasıbçılıq, xəstəliklər və digər sınaqlar göndərirdi ki, onların ağrı-acını dadsınlar, Onun qarşısında itaətkar və haqqa tabe  olsunlar. Buna bənzər öyüd-nəsihətlər fayda vermədikdə və günahkarlar haqqı təkəbbürlə danmaqda davam etdikdə və öz zalımlıqlarında daha da dərinliyə getdikdə, Qüdrətli Allah onları sınaqlardan xilas edir və onlara saysız-hesabsız nemətlər və sağlamlıq bəxş edirdi. Bu günahkar çoxalıb-artdıqda və onların var-dövləti dəfələrlə çoxaldıqda onlar Onun səxavəti hesabına zövq almağa başlayır və əvvəllər başlarına gələn bədbəxtlikləri yaddan çıxardırdılar. Onlar deyirdilər: “Atalarımızla da belə müsibətlər və fərəhli günlər  baş verərdi – bütün əvvəlki və sonrakı insan nəsillərinin taleləri belədir. Bəzən insanlar firavan yaşayır, bəzən də ağır günlər keçirirlər. Bəzən onlar öz uğurlarına sevinir və bəzi hallarda da onları qəm-kədər bürüyür. Vaxt dəyişir, günlər bir-birini əvəz edir”.

Bu nadanlar dərk etmirdilər ki, əmin-amanlıq və müsibətlər – ibrət götürmək və azdırılmaq üçündür. Onlar əldə etdikləri nemətlərdən vəcdə gəldikdə və görünməmiş firavanlıqdan ləzzət aldıqları məqamda Allah onları cəzalandırırdı. O cəza elə qəfildən gəlirdi ki, onun yaxınlaşacağına heç azca da olsa şübhələnmir, qaçılmaz ölüm haqqında heç fikirləşmir və zənn edirdilər ki, onlara əta edilmiş nemətlərdən maneəsiz istifadə edəcəklər və heç vaxt bu nemətlər onları tərk etməyəcək.

ﭑ   ﭒ  ﭓ  ﭔ    ﭕ  ﭖ  ﭗ  ﭘ  ﭙ   ﭚ  ﭛ  ﭜ  ﭝ  ﭞ            ﭟ  ﭠ  ﭡ   ﭢ  ﭣ 

(7.96) “Əgər o məmləkətlərin əhalisi iman gətirib (pis əməllərdən) çəkinsəydilər, sözsüz ki, onların başlarına göydən və yerdən bərəkət yağdırardıq (göyün və yerin bərəkət qapılarını onların üzünə açardıq). Lakin onlar (öz peyğəmbərlərini) yalançı hesab etdilər, Biz də onları qazandıqlarına (qazandıqları günahlara) görə məhv etdik”.

Allahın elçilərini rədd edən kafirlərin başına gələn müsi­bətlərin ibrət və xəbər­dar­lıq, onların qismətlərinə düşən fərəhli günlərin isə təkcə azdırılma və Allahın fəndgirliyi olduğunu xatırlatdıqdan sonra, Fövqəluca Allah bildirir ki, əgər bu məskən­lərin sakinləri qəlbən iman gətirsəydilər və öz imanlarını xeyirxah əməlləri ilə təsbit etsəydilər, əgər onlar Ondan qəlbində qorxsay­dılar və əməllərində günah etməkdən çəkinsəydilər, onda Allah göylərdə və yerdə onların qarşısında firavanlıq qapılarını açardı. Səmalar onlara bol yağışlar bəxş edər, yer isə onlar üçün həm insanların və həm də heyvanların qidalanacağı bitkilər yetişdirərdi. Onlar da ehtiyacsız həyat sürər və özlərini ağır zəhmətə qatmadan bol məhsul əldə edərdilər. Lakin onlar öz Rəbbinə iman gətirməyi və Ondan qorxmağı rədd etdilər və belə olduqda, O, onları cəzalandırdı, onların üstünə bəlalar göndərdi və onları yerin bərəkətindən məhrum etdi.

Bu, onların özlərinin törətdikləri əməllərə görə layiq olduq­larının ancaq bir qismi idi, amma əgər Allah insanları onların törətdikləri bütün günahlara görə cəzalandırsaydı, onda yer üzündə bir canlı məxluq belə qalmazdı. Fövqəluca Allah buyurur: “İnsanların öz əlləri ilə etdikləri (pis əməllər, günahlar) üzündən quruda və suda fəsad (pozuntu) əmələ gələr (bəzi yerlərdə quraqlıq, qıtlıq olar, bəzilərində zərərli yağışlar yağar, zəlzələ baş verər, dənizlərdə gəmilər batar) ki, Allah (bununla) onlara etdiklərinin bir qismini (etdikləri bəzi günahların cəzasını) daddırsın və bəlkə, onlar (tövbə edib pis yoldan) qayıtsınlar” (Rum, 30/41).

ﭤ  ﭥ  ﭦ  ﭧ  ﭨ  ﭩ    ﭪ   ﭫ  ﭬ  ﭭ  ﭮ  ﭯ  ﭰ  ﭱ  ﭲ  ﭳ       ﭴ  ﭵ  ﭶ   ﭷ 

(7.97) “Məgər o məmləkətlərin əhalisi əzabımızın onlara gecə yatarkən gəlməyəcəyinə əmin idilərmi?”

(7.98) “Və ya o məmləkətlərin əhalisi əzabımızın onlara gündüz oynayıb əylə­nərkən gəlməyəcəyinə arxayın idilərmi?”

Bu ayələrin mətnindən aydın olur ki, burada söhbət iman gətirməkdən boyun qaçıranlardan bəhs edilir. Doğrudanmı onlar Allahın sərt cəzasının – intiqamın hətta yaxınlaşdığına belə şübhə etməyərək, istirahət etdikləri zaman gəlməyəcəyinə əmin idilər? Doğrudanmı onlar əyləndikləri anda amansız cəzanın onları yaxalamayacağına əmin idilər? Onları öz əməlləri və hər biri insanı məhvə məhkum edən böyük cinayətləri ilə layiq olduqları cəzadan qorxmamağa sövq edən nə idi?!

ﭸ  ﭹ   ﭺﭻ  ﭼ  ﭽ    ﭾ    ﭿ  ﮀ    ﮁ  ﮂ  ﮃ 

(7.99) “Yaxud (o məmləkətlərin əhalisi) Allahın onları dolaşdırıb bəla toruna salma­yacağına (naz-nemət içində yaşadıq­ları halda qəflətən onlara əzab göndərmə­yəcəyinə) əmin idi­lərmi? Allahın (bu yolla) dolaşdırıb bəla toruna salmayacağına özlərinə zərər eləyənlərdən başqa heç kəs arxayın ola bilməz!

Onlar doğrudanmı Allahın onlara sezdirmədən onları azdıra biləcəyindən ehtiyat etmirdilər? Doğrudanmı onlar düşünmür­dülər ki, Allah onlara ancaq möhlət verir? Doğrudanmı onlar bilmirdilər ki, Onun hiyləsi yenilməzdir? Həqiqətən, Allahın fəndgirli­yindən təkcə ağır ziyana uğramaları qismətlərinə yazılmış insanlar ehtiyat etməyə bilər, çünki Allahın cəzası qarşısında qorxu hiss etməyənlər törətdikləri əməllərə görə əvəz veriləcəyini qəbul etməyənlər və elçilərə layiqincə iman gətirməyənlərdir.

Bu kəramətli ayə ən böyük xəbərdarlıqlardan ibarətdir və qulları, öz imanına güvənərək, özünü tam təhlükəsizlikdə hiss etməməyə çağırır. Əksinə, qul hər şeydən daha çox yolunu aza bilməsindən və imandan məhrum ola biləcəyindən ehtiyat etməlidir. Qul daima “Ey Allahım, qəlblərə vəlvələ Salan! Qəlbimi dinində möhkəmlət!” Əgər o, sapıqlıqla üz-üzə qalmalı olursa, onda əlindən gələni etməlidir ki, şərdən uzaq olsun, çünki heç kim, əməllərinin xeyirxahlığına baxmayaraq, ömrünün xoşbəxtliklə sonuc­lanacağına ümid etməməlidir.

ﮄ  ﮅ  ﮆ      ﮇ  ﮈ  ﮉ  ﮊ  ﮋ    ﮌ  ﮍ     ﮎ  ﮏ   ﮐﮑ  ﮒ  ﮓ  ﮔ  ﮕ   ﮖ    ﮗ  ﮘ  

 (7.100) “Yer üzünün (qədim) sakinlərindən sonra ona varis olanlara (onların yerinə gələnlərə) aydın olmadımı ki, əgər Biz istəsəydik, onları da günahlarına görə müsibətlərə düçar edər, ürəklərini möhürləyərdik (düşüncə və təfəkkür qabiliyyə­tindən məhrum edərdik) və onlar da (öyüd-nəsihət) eşitməzdilər? 

Fövqəluca Allah qədim tayfaların məhv edilməsindən sonra yer üzünü məskunlaşdırmış xalqlara xəbərdarlıq edir. Məgər onlara qədər yaşamış və fitnə-fəsadlarına görə məhv edilmiş günahkarlardan yeri irs almış xalqlara aydın deyil ki, Allah insanları günahlarına görə cəzalandıra bilər? Onda bəs onlar niyə məhv edilmiş xalqların əməllərini təkrarlayırlar? Doğrudanmı onlar Allahın onları itaətsizliyə görə cəzalandıracağını dərk etmirlər? O, bütün günahkarlarla belə davranır!

Allah insanları xəbərdar edir, lakin onlar Onun xəbərdarlıqlarına əhəmiyyət vermirlər. O, məxluqlarına nəsihət verir, lakin onlar öyüd-nəsihətə qulaq asmaqdan boyun qaçırırlar. O, onlara ayələri və ibrətamiz tarixi rəvayətləri vasitəsilə doğru yol göstərir, lakin onlar bu yolla getmək istəmirlər. Belə olduqda, Fövqəluca Allah onları cəzalandırır və qəlblərini möhürləyir. Onlar pərdə ilə örtülür və tamamilə rəzalətə bürünürlər. Bu baş verdiyi zaman haqq və xeyirxahlıq artıq o qəlblərə daxil ola bilmir. Onlar özlərinə xeyir gətirə bilən şeyləri dərk etmək qabiliyyətini itirirlər və əgər faydalı nəsihətlərə qulaq assalar da bu, onları öz na­dan­lıqlarını əsas gətirərək bəraət qazanmaq imkanından məhrum edir.

ﮙﮚﮛ ﮜ ﮝ  ﮞﮟ  ﮠ  ﮡ  ﮢ   ﮣ  ﮤ  ﮥ  ﮦ    ﮧ  ﮨ  ﮩ  ﮪﮫ   ﮬ    ﮭ     ﮮ  ﮯ  ﮰ  ﮱ   ﯓ 

(7.101) “(Ey Elçim!) O məmləkətlərin bəzi xəbərlərini (əhvalatlarını) sənə söylədik. Peyğəmbərləri onlara açıq-aşkar dəlillər (möcüzələr) gətirmişdilər. (Hə­min məmləkətlərin əhalisi) əvvəlcə yalan hesab etdiklərinə (möcüzələrə, dəlillərə) yenə də inanmadılar. Allah kafirlərin ürəklərini belə möhürləyər”.

Biz bir sıra qədim şəhərlər haqqında hekayətlər danışırıq ki, nəsihətləri­mizə qulaq asanlar onlardan ibrət götürsünlər. Biz istəyirik ki, onlar günah­karları zalımlıq etməkdən çəkindirsinlər və təqvalı möminlər üçün öyüd-nəsihət rolunu oynasınlar. Allahın elçiləri (onlara Allahın salamı olsun) kafirlərin yanına açıq-aydın ayələrlə gəlirdilər. Onlar insanları xoşbəxtlik yoluna çağırırdılar və Fövqəluca Allah onların peyğəmbərliyini ecazkar möcüzələrlə və aydın əlamətlərlə təsdiq edirdi və bunlar haqqı ən kamil tərzdə izah edirdi. Lakin bu onlara fayda vermədi. Onlar iman gətirməkdən boyun qaçırdılar və haqqı birinci dəfə o onlara agah olan kimi rədd etdilər. Buna görə Allah onlara sonradan iman gətirmələrinə kömək etmədi. Bu, haqqı rədd etdiklərinə görə cəza idi.

Fövqəluca Allah buyurur: “Biz onların ürəklərini və gözlərini əvvəlcə ona (Qurana və ya göndərdiyimiz hər hansı ayəyə) iman gətirmədikləri kimi tərsinə çevirər və onları öz azğınlıqları içində şaşqın bir vəziyyətdə qoyarıq” (Ənam, 6/110). Allah onlara zalımlıq etmir – onlar özləri özlərinə zalımlıq edirlər.

ﯔ  ﯕ    ﯖ  ﯗ  ﯘﯙ  ﯚ  ﯛ  ﯜ  ﯝ   ﯞ 

(7.102) “Onların əksəriyyətində əhdə vəfa görmədik. Onların əksəriyyətini günahkar kəslər gördük”.

Allahın elçiləri göndərilmiş xalqların əksəriyyəti Rəbbin bütün aləmlərin məxluq­ları ilə kəsdiyi əhdə vəfa qılmadılar. Onlar elçilərin Onun adından bəyan etdikləri hökmləri yerinə yetirmir­dilər. Həmin xalqların əksəriyyəti Ona itaət etməkdən boyun qaçırmış, Allahın nəsihətlərini əsas götürməyərək, öz istədikləri kimi hərəkət etmişdilər.

Elçilərin gəlişi və Müqəddəs Kitabların nazil edilməsi, Allahın Öz qullarını sınadığı imtahan idi. Onlara əmr olunmuşdu ki, Onunla bağladıqları əhdə sadiq qalsınlar və Onun təlimatlarına istinad etsinlər, lakin Onun iradəsinə çox az insanlar tabe oldu. Onun iradəsinə, Allahın xoşbəxt qismət təyin etdiyi kəslər itaət etdilər. Məxluqların böyük bir hissəsi isə doğru rəhbərlikdən üz çevirdilər və elçilərin təlimini təkəbbürlə rədd etdilər və elə buna görə də Qüdrətli Allah onlara müxtəlif cəzalar verdi.

ﯟ  ﯠ  ﯡ  ﯢ  ﯣ  ﯤ    ﯥ   ﯦ  ﯧ   ﯨ ﯩﯪﯫﯬﯭ ﯮﯯﯰ  

 (7.103) “Onlardan sonra Musanı möcüzələrimizlə Firona və onun əyanlarına (peyğəmbər) göndərdik. Onlar (həmin möcüzələri) inkar etdilər. Bir gör fəsad törə­dənlərin axırı necə oldu!”

Bu peyğəmbərlərin (onlara Allahın salamı olsun) ardınca Allah insanlara Musanı (ə) göndərdi. Bu alicənab elçi Rəhmanla söhbət etmişdi və təqlid edilməsi üçün ən möhtəşəm örnək təcəssümü idi. O (ə) zülmkar və lovğa adamların – Fironun və onun əyanlarından ibarət olan ətrafındakılarının yanına göndərmişdi.

Musa (ə) onlara elə böyük möcüzələr göstərdi ki, insanlar hələ beləsini görməmişdilər, lakin mürtədlər ona (ə) qarşı zalımlıq etdilər. Onlar haqqa tabe olmağı rədd etdilər və təkcə zalım günahkarların davrandıqları kimi rəftar etdilər. Onlar haqqı təkəbbürlə dandılar. Bax gör, onların axırı necə oldu! Allah onları məhv etdi və lənət həm bu dünyada və həm də Axirətdə onların nəsibi oldu. Necə də pis sonluqdur! Bu, sonrakı ayələrdə daha geniş təfsilatla şərh ediləcək tarixin qısaca ifadəsidir.

ﯱﯲﯳﯴﯵﯶ ﯷ ﯸ ﯹ    ﭑ  ﭒ  ﭓ  ﭔ  ﭕ  ﭖ  ﭗ  ﭘ  ﭙﭚ  ﭛ  ﭜ   ﭝ   ﭞ  ﭟ  ﭠ  ﭡ  ﭢ  ﭣ  ﭤ 

(7.104) “Musa dedi: “Ey Firon! Mən aləmlərin Rəbbi tərəfindən göndərilmiş bir peyğəmbərəm!”

(7.105) “Mən Allah barəsində yalnız haqqı deməyə borcluyam. Mən sizə Rəbbinizdən açıq-aşkar bir dəlil (möcüzə) gətirmişəm. İndi (kölə etdiyin) İsrail oğullarını mənimlə göndər!”

Musa (ə) Fironun yanına gəldi ki, onu iman gətirməyə dəvət etsin və dedi: “Ey Firon, Böyük Hakim – aləmlərin Rəbbi göndərmişdir. Onun mülki göyləri və yeri əhatə edir. O, bütün məxluqlarını Öz qanunları əsasında qayğıkeşliklə idarə edir. O qanunlardan birinə müvafiq olaraq, Allah Özünün xəlq etdiklərini unutmur, onlara elçilər göndərir və bu elçilər müjdə verir və xəbərdarlıq edirlər. Heç kim cəzasız olaraq Onun adından yalan danışıb, bəyan edə bilməz ki, o, Onun elçisidir, əgər bu, həqiqətdə belə deyilsə. Əgər sənə Allahın sifətləri aydındırsa, onda bil ki, O, məni seçmişdir və məni Öz müraciəti ilə şərəfləndirmişdir. Bu o deməkdir ki, mənə Onun adından yalan danışmaq yaraşmaz. Mən yalnız həqiqəti deməyə borcluyam və əgər mən Onun itaətindən çıxsam, mən ləngidilmədən cəzalandırılaram – Əzəmət və Qüdrət Sahibi olan Allah məni Öz qüdrəti ilə asanlıqla və möhkəm yaxalayar!”

Bu sözlər bütün insanları peyğəmbərə (ə) itaət etməyə və onun (ə) ardınca getməyə məcbur etməliydi. Sözlərinin gerçəkliyinin dəlili olaraq o (ə), orada iştirak edənlərə Allahdan aydın bir möcüzə göstərdi. Firon və onun əyanları onun (ə) müraciətini qəbul etməli idilər. O, iki əsas tələbdən ibarət idi: onlar onun ardınca gedərək Musaya (ə) iman gətirməli idilər və İsrail oğullarını onunla (ə) birlikdə getməyə buraxmalıydılar. Onlar, Allahın aləmlərin qalan əhalisi üzərində ucaltdığı bir xalq idi. İsraillilər pey­ğəmbərlər və şan-şöhrətli Yaqub (ə) nəslindən törəyənlər idilər. Musa peyğəmbər (ə) də onlardan idi.

ﭥ  ﭦ  ﭧ    ﭨ  ﭩ     ﭪ  ﭫ    ﭬ  ﭭ   ﭮ  ﭯﭰ  ﭱ   ﭲ  ﭳ  ﭴ  ﭵ  ﭶ  ﭷ  ﭸ  ﭹ  ﭺ  ﭻ  ﭼ    ﭽ  ﭾ  ﭿﮀ ﮁ  ﮂ  ﮃﮄﮅﮆ ﮇ  ﮈ  ﮉ  ﮊ  ﮋ  ﮌ  ﮍﮎ  ﮏ  ﮐ  ﮑ   ﮒ  ﮓ  ﮔ  ﮕ  ﮖ  ﮗ  ﮘ  ﮙ  ﮚ   ﮛﮜ  ﮝﮞ 

(7.106) “(Firon Musaya) dedi: “Əgər möcüzə ilə gəlmiş­sənsə və doğru deyir­sənsə, onu gətir göstər!”

(7.107) “(Firon bunu deyən kimi) Musa əsasını (yerə atdı) və o, dərhal (ha­mının gözünə) aşkar görünən bir əjdaha oldu”.

(7.108) “(Sonra) əlini (qoltuğunun altından və ya cibindən) çıxartdı və o, bir anda baxanlara nur kəsildi”.

(7.109) “Firon tayfasının əyanları dedilər: “Şübhəsiz ki, bu çox bilikli bir sehrbazdır”.

(7.110) “O sizi yurdunuzdan çıxartmaq istəyir!” (Firon da: ) “Elə isə tədbiriniz nədir?” - (deyə soruşdu)”.

(7.111) “Onlar dedilər: “Onu (Musanı) qardaşı (Harun) ilə birlikdə saxla və şəhərlərə (sehrbazları) yığan adamlar göndər ki”,

(7.112) “Nə qədər bilikli sehrbaz varsa, hamısını tutub gətirsinlər!”

Firon Musaya (ə) möcüzələrini onlara göstərməyi təklif etdi. O (ə), öz əsasını yerə atdı və əsa adamların gözü qarşısında canlı əjdahaya çevrildi və yerlə sürünməyə başladı. Sonra o (ə), əlini qoltuğundan çıxartdı və o tamamilə ləkəsiz və ağappaq idi. O (ə) orada iştirak edənlərə iki böyük möcüzə göstərdi ki, bunlar onun (ə) bütün təbliğ etdiklərinin doğruluğuna və onun (ə) peyğəmbər­liyinin təsdiqinə dəlalət edirdi. Lakin insanlar iman gətirmək istəməyəndə, onlara hansı möcüzəni göstərsən də iman gətirmirlər. Onlar əzabverici cəzanı görmədikcə, iman gətirmirlər.

Misirli əyanlar da iman gətirməkdən boyun qaçırdılar, halbuki gördükləri möcü­zələr onları heyrətləndirmişdi. Onlar bu möcüzələrə əsassız izahlar uydurmağa baş­la­dılar və peyğəmbəri (ə) mahir sehrbaz adlandırdılar. Axmaqlara və düşüncəsiz adamlara qorxu hissi aşılamaq üçün onlar bəyan etdilər ki, o (ə) onları öz doğma vətənlərindən qovmaq istəyir. Sonra onlar öz aralarında Musa (ə) ilə necə davranmağı, onun (ə) özləri üçün təhlükəli saydıqları təbliğatını necə inkar etməyi  məsləhətləşdilər. Onlar başa düşürdülər ki, onun (ə) sözlərini təkzib edə bilməsələr, o (ə) insanları əksəriyyətini öz tərəfinə çəkə bilər. Buna görə, onlar Firona yekdilliklə belə dedilər: “Əmr et ki, o və qardaşı bir qədər gözləsinlər və sən də öz məmləkətinin bütün şəhərlərinə carçılar göndər ki, onlar bütün mahir sehrbazları yanına gətirsinlər. Qoy onlar Musa ilə yarışsınlar!”

Onlar peyğəmbərə (ə) yarış üçün yer və vaxt təyin etməyi təklif etdilər. Yarışda hər iki tərəf iştirak etməli idi. O (ə) dedi: “Qoy bu Bəzəmə günü olsun və adamlar səhər toplaşsınlar”. Firon sehrbazlıqla məşğul olanların hamısını və onlarla birlikdə şərtləşdik­ləri yerə yollandı. 

ﮟ  ﮠ  ﮡ  ﮢ  ﮣ      ﮤ  ﮥ  ﮦ   ﮧ  ﮨ  ﮩ  ﮪ  ﮫ  ﮬ  ﮭ   ﮮ  ﮯ  ﮰ 

  (7.113) “Sehrbazlar Fironun yanına gəlib dedilər: “Əgər biz (Musaya) üstün gəlsək, yəqin ki, bizə bir mükafat veriləcək!”

(7.114) “(Firon: )”Bəli şübhəsiz ki, siz (mənə) ən yaxın adamlardan olacaq­sınız!” – deyə cavab verdi”.

Sehrbazlar Firondan qələbə çaldıqları halda onlar üçün mükafat təyin edilməsini xahiş etdilər və o da onlara çoxlu hədiyyələr verəcəyini və onları özünün yaxın adamları edəcəyini vəd etdi. O istəyirdi ki, sehrbazlar səy göstərsinlər və Musaya qalib gəlmək üçün əllərindən gələni əsirgəməsinlər.

ﮱ  ﯓ  ﯔ  ﯕ  ﯖ  ﯗ  ﯘ   ﯙ  ﯚ  ﯛ  ﯜ  ﯝ  ﯞﯟ  ﯠ  ﯡ  ﯢ   ﯣ  ﯤ  ﯥ  ﯦ  ﯧ ﯨ  ﯩ

 (7.115) “Sehrbazlar dedilər: “Ey Musa! Ya sən at, ya da biz ataq!”

(7.116) “(Musa: ) “Siz atın” – dedi. Onlar at­dıq­da, adamların gözlərini sehr- ləyib onları qorxutdular və böyük bir sehr göstərdilər”.

Böyük bir izdihamın gözü qarşısında Musa (ə) ilə görüşərək sehrbazlar qərara aldılar ki, onun (ə) göstərəcəyi möcüzənin onlar üçün heç bir fərqi olmadığını hamıya göstərsinlər. Onlar dedilər: “Ya sən birinci at, ya da bunu bizə etməyə icazə ver!” Musa (ə) buyurdu: “Birinci siz atın!” O (ə) istəyirdi ki, adamlar əvvəlcə sehrbazların nəyə qabil olduğunu görsünlər və sonra isə onun (ə) möcüzəsini görsünlər.

Sehrbazlar öz kəndirlərini və əsalarını yerə atdıqda, insanları sehrləməklə əşyaları onların gözlərində sürünən qorxunc ilanlar kimi göstərdilər. Sehrbazlar adamların gözlərini sehrləmiş, onlara qorxu hissi təlqin etmiş və o vaxtadək görünməmiş bir sehrbazlıq etmişdilər.

   ﯪ  ﯫ  ﯬ  ﯭ  ﯮ  ﯯ  ﯰﯱ  ﯲ  ﯳ  ﯴ  ﯵ   ﯶ  ﯷ  ﯸ  ﯹ  ﯺ  ﯻ  ﯼ          ﯽ  ﯾ ﯿ   ﰀ  ﰁ   ﰂ  ﰃ

 (7.117) “Biz də Musaya: “Əsanı tulla!” – deyə vəhy etdik. Bir də (baxıb gördülər ki) əsa onların uydurub düzəltdikləri bütün şeyləri udur”.

(7.118) “Artıq haqq zahir, onların uydurub düzəltdikləri yalanlar isə batil oldu”.

(7.119) “(Sehrbazlar) orada məğlub edildilər və xar olaraq geri döndülər”.

Musa (ə) da öz əsasını yerə atdı və o canlı ilana çevrilərək sehrbazların sehrlədikləri şeylərin hamısını uddu. Haqq qalib gəldi və cadugərlərin cəhdləri əbəs və faydasız oldu. Böyük bir izdiha­mın gözləri qarşısında onlar məğlub edildilər və bədnam oldular. Onların uydurduqları yalan izsiz-tozsuz qeyb oldu, hazırladıqları sehr isə darmadağın edildi və onlar istədikləri nəticəyə nail ola bilmədilər. Lakin bu böyük həqiqət ən çox sehrbazların özlərinə aydın oldu. Onlar sehrbazlığın müxtəlif növlərini və onların təfərrüatını bütün başqa adamlardan daha yaxşı bilirdilər və başa düşmüşdülər ki, onlara göstərilən Allahın ən böyük möcüzələrin­dən biridir və heç kim ona qarşı çıxa bilməz.

  ﰄ  ﰅ   ﰆ  ﰇ   ﭑ  ﭒ  ﭓ   ﭔ  ﭕ  ﭖ  ﭗ  ﭘ  ﭙ

(7.120) “Onlar (hamı birlikdə) səcdəyə qapanıb”

(7.121) “Dedilər: “Biz iman gətirdik aləmlərin Rəbbinə -”

(7.122) “Musanın və Harunun Rəbbinə!”

Sehrbazlar bəyan etdilər ki, onlar Musaya (ə) nazil edilən açıq-aşkar möcüzələrə iman gətirdilər. Firon isə onları haqq dinə iman gətirdiklərinə görə sərt intiqam alacağı ilə hədələdi. Mürtəd hökmdar ayrı düşüncə tərzi və ist’nil’n din ilə mübarizə aparırdı. O, adamların onun hökmlərini sözsüz yerinə yetirmələrinə adət etmişdi və onlar onun əmrlərinə heç vaxt itaətsizlik göstərmirdilər. Axı məhz belə hallar xalqları tənəzzülə uğradır, bəşər təfəkkürü­nün kütləşməsinə səbəb olur və insanlara öz haqlarını müdafiə etməyə maneçilik törədir. Fövqəluca Allah buyurur: “Beləliklə, (Firon) öz xalqını yelbeyin (yüngül) yerinə qoydu, onlar da ona itaət etdilər (anlamadılar ki, padşahlıq allahlığa dəlalət etməz və yoxsulluq da peyğəmbərliyə mane ola bilməz). Həqiqətən, onlar (Allahın itaətindən çıxmış) fasiq bir xalq idi”. (Zuxruf, 43/54).